5 πράγματα για το 1821 που δεν έμαθα στο σχολείο - ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΟ (25 ΜΑΡ 22)

• Άλλη η μέρα κήρυξης της επανάστασης, άλλη του εορτασμού

Η 25η Μαρτίου ως ημέρα εορτασμού του εθνικού ξεσηκωμού δεν «συνέβη» αλλά επιλέχθηκε… το 1838 επί βασιλείας Όθωνα. 

Το Βασιλικό Διάταγμα που καθιέρωσε την επέτειο εξηγεί άλλωστε ότι η επιλογή της ημέρας ήταν στοχευμένη για να συμπίπτει με τη γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.

Η Επανάσταση δηλαδή είχε ήδη «ξεκινήσει» πριν τις 25 του Μάρτη.

Για την ακρίβεια, η επίσημη κήρυξή της τοποθετείται στα τέλη Φεβρουαρίου του 1821 στο Ιάσιο, πρωτεύουσα του τότε πριγκιπάτου της Μολδαβίας, από τον ηγέτη της Φιλικής Εταιρείας, Αλέξανδρο Υψηλάντη.

Σε άλλες «πρωτιές»… η πολιορκία των Καλαβρύτων στις 21 Μαρτίου θεωρείται η πρώτη πολεμική πράξη του επαναστατικού αγώνα στην Πελοπόννησο, ενώ η κατάληψη της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου ο πρώτος σημαντικός σταθμός στο χρονικό της εξέγερσης.

• Μια μαζική απώλεια Ελλήνων είχε θετική «παρενέργεια» για την Επανάσταση

Ο λόγος για τη σφαγή δεκάδων χιλιάδων στη Χίο το 1822, γιατί ενέπνευσε το ξεκίνημα της καλλιτεχνικής προπαγάνδας υπέρ της Ελλάδας.

Τα εύσημα αποδίδονται σε έναν Γάλλο, τον ζωγράφο Ευγένιο Ντελακρουά με το ομώνυμο έργο του «Η Σφαγή της Χίου» (1824).

Δύο χρόνια μετά την αιματηρή μάχη, ο πίνακας που αποτυπώνει την ανθρώπινη απελπισία μπροστά στον εικονιζόμενο «Οθωμανό βάρβαρο» πρωτοστατούσε στα σαλόνια των Ευρωπαίων διανοουμένων.

Και ο συμβολισμός είχε απτό αποτέλεσμα.

Γιατί υπήρξε καταλύτης στην ευαισθητοποίηση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για στήριξη του αγώνα απελευθέρωσης των Ελλήνων.

Ακολούθησαν περισσότερα έργα του Ντελακρουά και άλλων, ενώ στην καταστροφή της Χίου αναφέρεται και το ποίημα του Βίκτωρ Ουγκώ «Το Ελληνόπουλο».

• Διίστανται οι απόψεις για το «κρυφό σχολειό»

Μια απλή έρευνα στο google οδηγεί σε πληθώρα πηγών, άρθρων και τοποθετήσεων που «βασανίζουν» το πού τελειώνει η ιστορική πραγματικότητα και πού ξεκινά ο μύθος της λαϊκής παράδοσης για τον θεσμό του κρυφού σχολείου.

Αδύνατο να συμπεριλάβουμε όλα τα αντιπροσωπευτικά επιχειρήματα σε δύο γραμμές και ‘επικίνδυνη’ μια πρόχειρη τοποθέτηση υπέρ ή κατά για κάτι που παιδεύει ακόμη ιστορικούς.

Αυτό στο οποίο μάλλον όλοι συμφωνούν είναι ότι η ‘εικόνα’ του κρυφού σχολείου έμεινε χαραγμένη στη μνήμη των Ελλήνων, σε μεγάλο βαθμό χάρη στον ομώνυμο πίνακα του Νικόλαου Γύζη.

Η ελαιογραφία του 1885-’86, που φιγουράρει ανά τα χρόνια στα ελληνικά σχολικά βιβλία, απεικονίζει έναν ιερομόναχο να διδάσκει παιδιά σε δωμάτιο με πενιχρό φως, στηρίζοντας τον θεσμό/θρύλο (εξαρτάται ποιον θα ρωτήσεις) κρυφών νυχτερινών σχολείων κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

•  Οι ελληνικοί εμφύλιοι ξεκίνησαν πριν καλά-καλά την ίδρυση ελληνικού κράτους

Παράδοξο και όμως αληθινό και άρα… εθνικό.

Ενδεικτική η διαμάχη μεταξύ υποστηρικτών του πρώτου Κυβερνήτη της χώρας και Αντικαποδιστριακών, που κορυφώθηκε μεν στα γεννοφάσκια του ελληνικού κράτους με τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια, αλλά ξεκίνησε στην τελευταία φάση της επανάστασης.

Ήδη όμως και πριν το «μικρόβιο» της εμφύλιας έριδας είχε κάνει την εισβολή του.  Ξεχωρίζουν οι εμφύλιες πολεμικές συγκρούσεις του 1824 σε Αρκαδία και Αργολίδα.

Κύρια αντίπαλα μέτωπα: οπλαρχηγοί -με επικεφαλής (αντιπρόεδρο του Εκτελεστικού) τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη- και πολιτικοί – με επιφανή μορφή (πρόεδρο του Βουλευτικού) τον αγγλόφιλο Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο.

Οι τελευταίοι είχαν πλεονέκτημα με εξασφάλιση στήριξης προκρίτων Πελοποννήσιων και εύπορων νησιωτών.

Τα αποτελέσματα της νίκης τους;  αποκλεισμός των οπλαρχηγών από την εξουσία, φυλάκιση του «Γέρου του Μοριά» και βέβαια αποδυνάμωση του απελευθερωτικού αγώνα κατά της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

• Οι επαναστάτες αφορίστηκαν από τη σύνοδο του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως

Ναι. Στην πραγματικότητα η επίσημη εκκλησία αφόρισε όλους τους Έλληνες επαναστάτες που τόλμησαν να διεκδικήσουν την ελευθερία τους. Η επίσημη αιτιολογία -που δεν αποκλείεται να ισχύει- είναι πως αυτό έγινε για να προστατευθούν οι Έλληνες των υποδουλωμένων περιοχών. Ο αφορισμός έγινε κατόπιν τρομακτικών πιέσεων και εκβιασμών από το Οθωμανικό κράτος.