Η Παναγιά του Χάρου στο νησί των ερώτων

Όπως η Πάτμος και οι Αρκιοί (μεγάλα νησιά τριγυρισμένα από σμήνη βραχονησίδων) έτσι και οι Λειψοί είναι ένα μεγάλο νησί με την απαραίτητη συντροφιά των ερημονήσων του. Το μεγάλο νησί λέγεται Λειψώ (η Λειψώ ή «το Λειψώ» παλιότερα).  Μια ερμηνεία για το όνομα είναι ότι γεωφυσικά σαν να του λείπει ένα κομμάτι του νησιού στη θέση που είναι ο μεγάλος κόλπος του λιμανιού. Έτσι δείχνει ένα νησί λειψό…

Λειψώ ή Καλυψώ?

Ωστόσο σκέφτομαι πως ίσως το Λειψώ να προέρχεται και από το «Καλυψώ», καθώς το νησί είναι ένα από αυτά που πιστεύεται πως ταυτίζεται με την Ομηρική Ωγυγία , το νησί της περιλάλητης νύμφης που κράτησε τον Οδυσσέα επτά ολόκληρα χρόνια πλάι της, παράφορα ερωτευμένη, τάζοντας του συνεχώς αθανασία και αιώνια αγάπη. Επτά χρόνια ερώτων στο γαλανό φως του Αιγαίου…

Οδηγούμε στο νησάκι των Λειψών πρωί με μαλακό φως και λίγη ζέστη. Χαμηλοί λόφοι απ’ άκρου σ άκρη απλώνονται σκεπασμένοι με αστοιβές, σκίνα, λίγους ελαιώνες, μπαξέδες, αμπέλια. Όλα είναι σπαρμένα με μικρά λευκά ξωκλήσια με γαλανούς τρούλους και καμπαναριά κι ανάμεσά τους τα 10.000 γιδοπρόβατα που βοσκούν στο νησάκι. Το νότιο κομμάτι είναι πιο εύφορο και με πιο πολλά νερά. Στα βορινά είναι άγονος τόπος . Η Μονή Πάτμου κάποτε είχε τεράστια περιουσία εδώ, από την οποία απέμειναν μόνο ένα χωράφι και τρία ξωκλήσια. Πάμε να δούμε ένα από αυτά, το πιο αγαπημένο στο νησί, την περιλάλητη Παναγία του Χάρου. Το εξαιρετικής αρχιτεκτονικής ξωκλήσι είναι τριγυρισμένο από αμπέλια και συκιές. Το εκκλησάκι πιστεύεται πως χτίστηκε γύρω στα 1600.

Γιατί όμως Παναγία του Χάρου?

Ήρθαν εδώ Κολλυβάδες από το Άγιο Όρος και έφεραν την εικόνα, η οποία έδωσε το όνομά της στο εκκλησάκι. Η μοναδική στη ορθόδοξη αγιογραφία σύνθεση της εικόνας παριστάνει την Παναγία να κρατά στα χέρια της ένα μικρό εσταυρωμένο και να κλαίει. Μας δείχνουν τους Παρθενόκρινους που στολίζουν την εικόνα. Λένε πως τους έβαλαν άνοιξη και γι’ αυτό είναι ξεροί . Μα θα ανθίσουν μόνοι τους στη γιορτή της Παναγίας του Χάρου στις 23 Αυγούστου. Στο μεγάλο πανηγύρι τότε μοιράζεται στον κόσμο ψωμί και σταφύλι. Πιο κάτω από την εκκλησία ο αγρότης Μανόλης Βαβουλάς μας τρατάρει φρέσκα βερίκοκα από τον κήπο του. Έχει θερμοκήπια και αμπέλια. Αλλά και ένα μανάβικο – μπακάλικο στη χώρα.

Κατηφορίζουμε στο χωριό και βολτάρουμε στα στενά του σοκάκια. Λίγα παλιά σπίτια υπάρχουν και κάποια που θυμίζουν την παρουσία των Ιταλών στα Δωδεκάνησα, με τη χαρακτηριστική αρχιτεκτονική τους. Ψηλά στο Καστέλι λένε οι ντόπιοι ότι έμενε η Καλυψώ και κατέβαινε στο Κουσέλιο για κολύμπι.

Περπατώντας στην έρημη ακτή σκέπτομαι την εκθαμβωτική Καλυψώ και τα λουτρά της. Που να ήταν το παλάτι της, το τριγυρισμένο από λεύκες γεμάτες κουκουβάγιες? Σε ποιο βράχο κατέβαινε ο Οδυσσέας μονάχος να κλάψει από νοσταλγία για την Ιθάκη του? Που να ήταν οι τέσσερεις πλούσιες κρήνες με το δροσερό νερό και που τα δάση απ’ όπου ο Οδυσσέας έκοψε ξύλα για τη σχεδία του? Δεν νομίζω ότι θα μάθω ποτέ…

Έτσι κι αλλιώς η Καλυψώ ξεχάστηκε από αιώνες, εδώ που βρίσκομαι, στο Κουσελιό είχε χτιστεί μια λαμπρή παλαιοχριστιανική βασιλική με ψηφιδωτά, έχει ανασκαφεί εξάλλου. Οι ειδωλολατρικοί μύθοι έσβησαν, η νέα θρησκεία επιβλήθηκε. Γι’ αυτό σήμερα η μεγαλύτερη γιορτή του νησιού είναι στην Παναγία του Χάρου.

Σωστά! Κανείς δεν θέλει να κάνει εδώ πανηγύρι για την ερωτική φωλιά του Οδυσσέα και μιας ζωηρής νύμφης…

Αντώνης Ιορδάνογλου