«Είμαι εδώ για να ακούσω»! Η πρόκληση του διαλόγου με τα Πρώτα Έθνη εν μέσω νομικών και πολιτικών τριβών

Δημήτρης Βοχαΐτης - LJI Reporter
Ο πρωθυπουργός του Καναδά, Μαρκ Κάρνεϊ, επιχείρησε να κατευνάσει τις αυξανόμενες ανησυχίες και πιέσεις που εκφράζουν και εφαρμόζουν εκφράσει τα Πρώτα Έθνη της χώρας, δηλώνοντας ρητά πως είναι «εδώ για να ακούσει», δεσμευόμενος για συνέχιση του διαλόγου και ενίσχυση της συμβουλευτικής διαδικασίας, έπειτα από την ψήφιση της αμφιλεγόμενης νομοθεσίας που επιταχύνει την έγκριση μεγάλων έργων υποδομών.
Η παρέμβασή του ήρθε σε μία κρίσιμη πολιτική συγκυρία, καθώς εννέα Πρώτα Έθνη της επαρχίας του Οντάριο κατέθεσαν προσφυγή στο Ανώτατο Δικαστήριο της επαρχίας αμφισβητώντας τη συνταγματικότητα του νέου νομοθετικού πλαισίου που, σύμφωνα με τους νομικούς τούς ισχυρισμούς, καταπατώνται θεμελιώδη δικαιώματα αυτοδιάθεσης και παρακάμπτει τη συνταγματικά κατοχυρωμένη υποχρέωση ουσιαστικής διαβούλευσης.
Η υπόθεση έχει προκαλέσει πολιτική θύελλα στην Οττάβα και έχει μετατραπεί σε κεντρικό σημείο τριβής μεταξύ της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και των αυτοχθόνων κοινοτήτων της χώρας.

Η αφετηρία της σύγκρουσης
Στις 26 Ιουνίου 2025, η Γερουσία του Καναδά ενέκρινε το νομοσχέδιο C-5, γνωστό και ως νόμος για την «Ανάπτυξη του Καναδά» (Building Canada Act), το οποίο στοχεύει στην επιτάχυνση της έγκρισης στρατηγικών έργων «εθνικού συμφέροντος», περιλαμβανομένων αγωγών, μεταλλευτικών δραστηριοτήτων και λιμενικών εγκαταστάσεων. Η κυβέρνηση Carney παρουσίασε τη νομοθεσία ως έναν νόμο για την «κρίσιμη στρατηγική απεξάρτησης από τις αμερικανικές αγορές» αφού κατά τον ίδιο θα ενισχυθεί η εγχώρια παραγωγή και ταυτόχρονα θα προωθηθούν οι εξαγωγές σε ασιατικές και ευρωπαϊκές αγορές.
Το νέο θεσμικό πλαίσιο περιλαμβάνει διατάξεις ευρείας εκτελεστικής ευχέρειας, γνωστές ως «Henry VIII clauses», επιτρέποντας στο υπουργικό συμβούλιο να ακυρώνει ή να παρακάμπτει υφιστάμενους νόμους για την επιτάχυνση αδειοδοτήσεων γεγονός που προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις από νομικούς κύκλους, οργανώσεις διαφάνειας και, πρωτίστως, τα Πρώτα Έθνη.
Η σύγκρουση εντείνεται, καθώς και η κυβέρνηση της επαρχίας Οντάριο ενέκρινε αντίστοιχη τοπική νομοθεσία για τη δημιουργία «ειδικών οικονομικών ζωνών» με στόχο τη διευκόλυνση επενδύσεων χωρίς πλήρη περιβαλλοντικό ή διαβουλευτικό έλεγχο.

Η απάντηση του πρωθυπουργού
Σε μία προσπάθεια εκτόνωσης της έντασης, ο Μαρκ Κάρνεϊ συγκάλεσε στις 17 Ιουλίου 2025 ευρεία σύνοδο με τους ηγέτες των Πρώτων Εθνών στο Gatineau του Κεμπέκ. Στη διάρκεια της συνάντησης, η οποία διεξήχθη στο Μουσείο Ιστορίας του Καναδά, ο Καναδός πρωθυπουργός αναγνώρισε τις ανησυχίες των αυτοχθόνων κοινοτήτων και διαβεβαίωσε πως θα υπάρχει και θα υπάρξει διάθεση ειλικρινούς διαλόγου. Συγκεκριμένα, στην εναρκτήρια του ομιλία υπογράμμισε ότι «Είμαι εδώ για να ακούσω, να εμπλακώ και να προχωρήσουμε όλοι μαζί».
Μεταξύ άλλων επισήμανε ότι τα έργα που θα υπαχθούν στο ταχύ καθεστώς αδειοδότησης δεν έχουν ακόμη καθοριστεί και υπογράμμισε πως στόχος της κυβέρνησης είναι η άμεση εμπλοκή των Πρώτων Εθνών στη διαδικασία επιλογής και σχεδιασμού αυτών των έργων λέγοντας ότι «Η οικονομική αξία αυτών των έργων θα διανεμηθεί δίκαια στις κοινότητές σας, συμβάλλοντας στη μακροπρόθεσμη ευημερία των επόμενων γενεών».
Παράλληλα, προανήγγειλε νέο κύκλο επαφών με το Συμβούλιο των Inuit στις 27 Ιουλίου και με το Métis National Council εντός του προσεχούς μήνα.

Αντιδράσεις από τα Πρώτα Έθνη
Παρά την κατευναστική ρητορική του πρωθυπουργού, οι αρχηγοί των Πρώτων Εθνών παραμένουν εξαιρετικά επιφυλακτικοί. Σε δηλώσεις του ο επικεφαλής της Wabun Tribal Council, Jason Batise, υποστήριξε ότι «η διαδικασία δεν μπορεί να βασίζεται απλώς σε ενημερωτικές συναντήσεις ή επιφανειακή διαβούλευση. Η συναίνεση πρέπει να είναι ουσιαστική και δεσμευτική».
Η νομική ομάδα που εκπροσωπεί τα εννέα Πρώτα Έθνη στο Οντάριο τόνισε στο Ανώτατο Δικαστήριο της επαρχίας ότι ο νόμος παραβιάζει το άρθρο 35 του Συντάγματος του Καναδά το οποίο εγγυάται την προστασία των συνταγματικών δικαιωμάτων των αυτοχθόνων πληθυσμών.
Η αντιπολίτευση στον Καναδά άσκησε σφοδρή κριτική στον πρωθυπουργό. Ο αρχηγός του Νέου Δημοκρατικού Κόμματος Jagmeet Singh δήλωσε στην Toronto Star ότι «δεν μπορεί να υπάρξει εθνική στρατηγική ανάπτυξης ερήμην των Πρώτων Εθνών» και κάλεσε την κυβέρνηση να αποσύρει τις διατάξεις fast track μέχρι να υπάρξει πλήρης διαβούλευση.
Το Bloc Québécois κινείται στο πλαίσιο του ότι δεν μπορεί να υπάρξει εθνική στρατηγική ανάπτυξης ερήμην των Πρώτων Εθνών ενώ οι Συντηρητικοί του Pierre Poilievre κρατούν μία πιο μετριοπαθή στάση αποφεύγοντας να ταχθούν ευθέως κατά της νομοθεσίας υπογραμμίζοντας, ωστόσο, την ανάγκη σεβασμού της συνταγματικής τάξης.

Διεθνής αντίκτυπος
Το ζήτημα προκάλεσε αναλυτικά δημοσιεύματα και στον διεθνή Τύπο. Το πρακτορείο Reuters επισήμανε ότι η νέα νομοθεσία εντάσσεται στο πλαίσιο της καναδικής στρατηγικής για ενεργειακή και εμπορική αυτονόμηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Παράλληλα, στον διεθνή τύπο καταγράφεται ότι το έργο LNG Canada στην επαρχία της Βρετανικής Κολομβίας, όπου οι Αυτόχθονες κοινότητες συμμετέχουν ως ισότιμοι εταίροι με μετοχική συμμετοχή, μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για τη νέα εποχή στις σχέσεις μεταξύ Καναδά και Αυτοχθόνων.

‍