«Επάγγελμα: Πόρνη» Μία διαφορετική θεατρική σκηνή

γράφει ο Πλάτων Ρούτης proutis0107@rogers.com

Photo credits: Christina Coutsougeras - Ten Tone Productions

Το θεατρόφιλο κοινό του Τορόντο είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει την παράσταση του έργου της Λιλής Ζωγράφου από το ομότιτλο βιβλίο της: «Επάγγελμα Πόρνη» στις 27,28 και 29 του Οκτώβρη 2022. Το έργο αυτό μας μεταφέρει στην εποχή της φασιστικής χούντας στην Ελλάδα. Είναι χρέος μας προς την συγγραφέα Λιλή Ζωγράφου να την γνωρίσουμε καλύτερα, και να αναφερθούμε στο βιβλίο της.
Στην εισαγωγή στο έργο της η συγγραφέας προειδοποιεί και ξεκαθαρίζει τα εξής:
"Δεν πουλώ ύφος, στυλ, δημοσιογραφία και λογοτεχνία. Δεν γράφω διηγήματα. Καταθέτω γεγονότα και συμπτώματα της εποχής που ζω. Όλα όσα γράφω συνέβησαν. Σε μένα ή σε άλλους. Χρόνια τώρα ασχολούμαι παρακολουθώντας όλα και όλους. Η ζωή περνά από μέσα μου, με διαποτίζει με την ασκήμια της, με γεμίζει λύσσα με την αδικία της την οργανωμένη, με ταπεινώνει με την ανημποριά μου να αντιδράσω αποτελεσματικά. Να επαναστατήσω αποτελεσματικά, να υπερασπιστώ το μαζικό μας εξευτελισμό με έργα. Αν ξαναγινόμουν είκοσι χρόνων θα ξεκινούσα από τις κορυφές των βουνών, αντάρτης, ληστής πειρατής ν ‘ανοίξω τα μάτια εκείνων που δέχονται αδιαμαρτύρητα τη μοίρα τους, όσο και εκείνων που εθελοτυφλούν. Όχι η επανάσταση μου δεν θα στρεφόταν κατά του κατεστημένου και του συστήματός του αρχικά, αλλά εναντίον εκείνων που το ανέχονται. Θα σκότωνα, θα τσάκιζα την κακομοιριά, την υποταγή, την ταπεινοφροσύνη. Η γη έτσι κι αλλιώς δεν χωρά άλλους ταπεινούς και καταφρονημένους. Όπως δε χωρά άλλα φερέφωνα."

Επάγγελμα Πόρνη

2 Οκτωβρίου 2015

Στο έργο είναι ξεκάθαρος και μεστός ο λόγος της συγγραφέας όπως είναι και καυστική, η προσωπική της μαρτυρία στην διάρκεια της χούντας στην Ελλάδα. Είναι η αυτογραφία της Λιλής Ζωγράφου. Αφηγείται και αποκαλύπτει τους αγώνες της ενάντια στην βία και στον αυταρχισμό της φασιστικής εξουσίας. Σε ένα καθεστώς που εξευτελίζει την ανθρώπινη οντότητα και στερεί τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Ταυτόχρονα το έργο δείχνει την ανθρώπινη δύναμη και υπερηφάνεια που σηκώνει το κεφάλι ψηλά και αντιστέκεται στην τυραννία με οποιοδήποτε κόστος.

Μέσα από τα προσωπικά της βιώματα δίνει τη δική της διάσταση και μαρτυρίες για τις δύσκολες αυτές στιγμές του παρελθόντος που πολλοί από εμάς έχουμε ζήσει και τα μηνύματα της είναι τόσο δυνατά που είναι σαν να ξαναζούμε αυτή την εμπειρία της μισητής χούντας.
Μιλάει με δυνατή και ντόμπρα φωνή για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια που την καταρράκωσε και την ποδοπάτησε η χούντα. Μιλάει για την γυναίκα που βιάστηκε, βασανίστηκε, ξευτελίστηκε από αρρωστημένα υποχείρια της χούντας, χορταίνοντας τις αρρωστημένες σεξουαλικές ορέξεις τους ελπίζοντας πως έτσι θα την κάνει να λυγίσει. Η ιδία η Λιλή Ζωγράφου, η συγγραφέας τα άντεξε όλα αυτά όπως και πολλές άλλες γυναίκες κρατούμενες από την χούντα.
Το έργο εστιάζει σε δύο διαφορετικά αποσπάσματα από το ομότιτλο βιβλίο, τα οποία εξιστορούν βιώματα της ίδιας της συγγραφέας κατά την περίοδο της Χούντας, του 1967-1974 στην Ελλάδα.
Στο πρώτο μέρος, παρακολουθούμε την προσπάθεια της ηρωίδας να ανανεώσει το διαβατήριό της αλλά και να αποδείξει την ύπαρξή της στο Υπουργείο Εσωτερικών, με όλα τα τραγελαφικά γεγονότα που αυτό συνεπάγεται χωρίς φόβο αλλά με ρίσκο απέναντι στο κατεστημένο.
Στο δεύτερο μέρος γινόμαστε μάρτυρες της αδικίας του φασιστικού συστήματος με την οποία έρχεται αντιμέτωπη σε ιδιωτική ψυχιατρική κλινική μετά την αποτυχημένη της απόπειρα αυτοκτονίας.
Στη σκηνή ξετυλίγεται ένα παιχνίδι εναλλαγής ρόλων και μια μικρή επανάσταση ζωντανεύει μπροστά στα μάτια των θεατών. Στόχος η αφύπνιση της συνείδησης όλων μας σχετικά με τον ρόλο μας στην κοινωνία και για το τι είναι ικανός ο άνθρωπος όταν του δοθεί μια μικρή δόση εξουσίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός πως το συγκεκριμένο έργο παραμένει επίκαιρο μετά τα 47 χρόνια κυκλοφορίας του.

Ό Ελισσαίος Κυρίλλου έκανε το θαρραλέο σκηνοθετικό βήμα του σε μία πρωτοπόρα παράσταση.
Δεν δίστασε να το ρισκάρει σε σύλληψη και σκηνοθεσία αποτυπώνοντας το έργο της Λ. Ζωγράφου.
Έκανε μία καινοτομία σε αυτό το μονόπρακτο έργο χωρίζοντας το σε δύο μέρη που κυλούν σαν
συνέχεια το ένα μετά το άλλο. Έδωσε τη δική του διάσταση σε αυτό το έργο με πολύ πετυχημένο
αποτέλεσμα ισάξιο μεγάλων παραγωγών. Με το έργο αυτό που είναι η πρώτη του σκηνοθετημένη
δουλειά έδωσε εξετάσεις σε ένα κοινό το οποίο δικαιολογημένα εκτίμησε και αποθέωσε την
δουλειά του.
Μέσα σε ένα δωμάτιο με λιτά σκηνικά και επίπλωση με δύο μικρά τραπεζάκια και καρέκλες και ένα άθλιο κρεβάτι του ψυχιατρείου έβαλε τρεις συντελεστές ηθοποιούς και μέσα από αυτούς ξεδιπλώθηκε αυτό το σημαντικό έργο της Λιλής Ζωγράφου. Σε ένα τέτοιο χώρο κάτι παραπάνω θα ήταν υπερβολικό. Τα λιτά σκηνικά σε τέτοιου είδους παραστάσεις επιβάλλονται. Το σκηνικό δεν είναι πάντα απαραίτητο για την θεατρική έκφραση. Το έργο πέρασε μέσα από τους τρείς ηθοποιούς συντελεστές του έργου οι οποίοι έκαναν μια πραγματική αξιόλογη δουλειά εφάμιλλή άλλων θεατράνθρωπων επαγγελματιών.

Οι δύο κυρίες ηθοποιοί, η Ράνια Μπαμπάση και η Σταυρούλα Καρνούσκου με μεγάλη επιτυχία ερμήνευσαν και υποδύθηκαν την Λιλή Ζωγράφου στην χουντική περίοδο του 1972 και 1973.
Η Ράνια ζωντανεύει την εφευρετικότητα της συγγραφέας, το πικρόχολο χιούμορ της και αφηγείται με την ειλικρίνεια της αλλά και την διάθεση της για τον εμπαιγμό της χούντας που αρνείται να της εκδώσει διαβατήριο, λόγω της δράσης της και των πολιτικών φρονημάτων. Επειδή είχε δηλώσει το επάγγελμα της δημοσιογράφος, αναγκάζεται να το ξαναγράψει το επάγγελμα: Πόρνη. Η ηρωίδα με τεχνάσματα μπορεί και ισορροπεί τέλεια ανάμεσα στο τραγικό και το ειρωνικό.
Εκεί ξετυλίγεται επεισόδιο με κωμικοτραγικές συνέπειες με την εξουσία που ερμηνεύει επάξια (ο Γιώργος Σκανδάλης) που είναι το τρίτο άτομο στο πλατό.

Πετυχημένη η παρουσία του Γιώργου που παρουσιάζεται με δύο πρόσωπα, από την μία πλευρά του σώματος του σαν άντρας στην εξουσία και από την άλλη πλευρά σαν γυναίκα της εξουσίας.

Η Σταυρούλα Καρνούσκου, είναι η άλλη κυρία στο πλατό που υποδύεται με μία πολύ δυνατή ερμηνεία την συγγραφέα που αποπειράται να αυτοκτονήσει το 1973. Την κλείνουν σε ψυχιατρική κλινική και εκεί οι φύλακες την βιάζουν.
Παρακολουθώντας την παράσταση δεν μπορεί παρά να νιώσεις μια γροθιά στο στομάχι με τις αγριότητες της χούντας σε μία κρατούμενη που την είχαν κλείσει σε ψυχιατρική κλινική και επανειλημμένως την βιάζουν οι δεσμοφύλακες της. «Όταν ο κάθε τυχάρπαστος, ο κάθε τιποτένιος, μπορεί να μας δέσει πάνω σε μια καρέκλα, σ’ έναν πάγκο ή σ’ ένα κρεβάτι, να μας φτύσει, να μας μαστιγώσει, να μας βιάσει.»

Αξιόλογο όλο το σύνολο των εκτελεστών σε αυτό το δύσκολο έργο που κυλάει όμορφα χωρίς να σε κουράζει, αντίθετα ζωντανεύει στη σκηνή αυτό που ακριβώς προσπάθησε και έκανε η συγγραφέας του βιβλίου.
Σου προσφέρει απλόχερα προβληματισμό και τροφή για σκέψη…
Πολύ καλή παράσταση. Πολύ δυνατή ερμηνεία. Ζεστό κλίμα.
«Κάθε τι που φτιάχνεις έχει τον σεβασμό που του δίνεις εσύ, ο δημιουργός του» και όλοι οι συντελεστές έδειξαν τον κατάλληλο σεβασμό στην Λ. Ζωγράφου και στο βιβλίο της με την τέχνη και την παρουσίαση τους.
Πολλά συγχαρητήρια σε όλους….