Η πορεία του «Μακεδονικού» από τη Συμφωνία των Πρεσπών έως τις σημερινές ευρωπαϊκές προκλήσεις

Κατερίνα Γερασκλή

Περισσότερα από έξι χρόνια έχουν περάσει από τότε που η Ελλάδα και η τότε Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ) έβαλαν τέλος σε μια πολύχρονη διαμάχη, υπογράφοντας τη Συμφωνία των Πρεσπών τον Ιούνιο του 2018. Η ιστορική αυτή συμφωνία, αποτέλεσμα δύσκολων και επίπονων διαπραγματεύσεων, έθεσε τέλος στο ονοματολογικό ζήτημα που ταλάνιζε τις σχέσεις των δύο χωρών για σχεδόν τρεις δεκαετίες.

Από τη διαμάχη στο όνομα στη Συμφωνία των Πρεσπών

Η διαμάχη ξεκίνησε το 1991, όταν το νεοσύστατο κράτος που προέκυψε μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας υιοθέτησε την ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Η Ελλάδα αντέδρασε έντονα, θεωρώντας ότι το όνομα «Μακεδονία» αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, συνδεδεμένο με τον Μέγα Αλέξανδρο και την αρχαία Μακεδονία.

Μετά από χρόνια διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, οι δύο χώρες συμφώνησαν τελικά στη Συμφωνία των Πρεσπών, η οποία προέβλεπε τη μετονομασία της χώρας σε «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» και τη χρήση του νέου ονόματος erga omnes, δηλαδή σε όλες τις διεθνείς σχέσεις και στο εσωτερικό της χώρας. Η Ελλάδα, με τη σειρά της, ήρε το βέτο που εμπόδιζε την ένταξη της γειτονικής χώρας στο ΝΑΤΟ και άνοιξε τον δρόμο για την ευρωπαϊκή της πορεία.

Παρά τις έντονες αντιδράσεις που σημειώθηκαν τότε, από μεγάλο πλήθος του Ελληνικού λαού εντός και εκτός της χώρας, που συνέχιζε να φωνάζει «Η Μακεδονία είναι ελληνική», η συμφωνία θεωρήθηκε από τη διεθνή κοινότητα ως μια σημαντική διπλωματική επιτυχία για τη σταθερότητα στα Βαλκάνια.

Οι σημερινές προκλήσεις και τα νέα εμπόδια από τη Βουλγαρία

Ωστόσο, η ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει προχωρήσει όπως αναμενόταν. Ενώ η Ελλάδα στήριξε την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας, η Βουλγαρία προέβαλε νέες αντιρρήσεις, ζητώντας να αναγνωριστεί συνταγματικά η βουλγαρική μειονότητα που ζει στη χώρα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Σόφια έχουν ξεκαθαρίσει ότι η ενταξιακή διαδικασία δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς αυτή την τροποποίηση του Συντάγματος. Παρά ταύτα, η νέα συντηρητική κυβέρνηση του Χρίστιαν Μίτσκοσκι και το κόμμα VMRO-DPMNE αντιτίθενται σθεναρά, χαρακτηρίζοντας τις βουλγαρικές απαιτήσεις «εθνικά απαράδεκτες».

Η παρέμβαση Φον ντερ Λάιεν και το ευρωπαϊκό μήνυμα

Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επισκέφθηκε πρόσφατα τα Σκόπια και συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Μίτσκοσκι. Με σαφές μήνυμα, κάλεσε τη Βόρεια Μακεδονία να προχωρήσει άμεσα στις συνταγματικές αλλαγές ώστε να συνεχίσει την ενταξιακή της πορεία:

«Το επόμενο και μοναδικό βήμα πριν από την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων είναι σαφές: πρέπει να προβείτε στις συμφωνημένες τροποποιήσεις. Η Ε.Ε. είναι έτοιμη, η κίνηση είναι δική σας», δήλωσε χαρακτηριστικά.

Η Βόρεια Μακεδονία, που μετρά μόλις 0,2% βουλγαρικής μειονότητας σύμφωνα με την απογραφή του 2021, βρίσκεται ξανά σε δύσκολη θέση. Ανάμεσα στην επιθυμία για ευρωπαϊκή ένταξη και στις εσωτερικές πολιτικές πιέσεις.

Η ελληνική στάση

Η Ελλάδα, από την πλευρά της, τηρεί σταθερά τη γραμμή της Συμφωνίας των Πρεσπών, παρακολουθώντας όμως στενά τις εξελίξεις στα Σκόπια. Παρά τις διαφωνίες που επιμένουν σε μέρος της κοινής γνώμης, που εξακολουθούν να θεωρούν ότι η χρήση του όρου «Μακεδονία» είναι προσβλητική για την ελληνική ταυτότητα, η πραγματικότητα είναι πως η διεθνής κοινότητα αναγνωρίζει πλέον επίσημα τη χώρα ως Βόρεια Μακεδονία.

Και ενώ η Συμφωνία των Πρεσπών αποτέλεσε σημαντικό βήμα σταθερότητας στην περιοχή, οι τωρινές εντάσεις με τη Βουλγαρία δείχνουν ότι η πορεία προς την Ευρώπη παραμένει δύσκολη, αλλά και ότι η ειρήνη και η συνεργασία στα Βαλκάνια δεν είναι ποτέ δεδομένες

‍