Ο Καναδάς μπροστά σε τρικυμία: Δασμοί, κρίση και νέα πορεία

Δημήτρης Βοχαΐτης - LJI Reporter
Η Οττάβα πρέπει να προετοιμάζεται για μία «μακρά πορεία» σε ένα περιβάλλον εμπορικού κατακερματισμού. Ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας του Καναδά (ΚΤΚ), Τιφ Μακλέμ, από το Σασκατούν κάλεσε επιχειρήσεις και πολιτικούς να χαράξουν νέο εξαγωγικό προσανατολισμό, προειδοποιώντας ότι οι αμερικανικοί δασμοί και η εμπορική πολιτική της Ουάσιγκτον υποσκάπτουν την αναπτυξιακή τροχιά της χώρας.
Στο Σασκατσουάν, την πιο εξωστρεφή επαρχία της χώρας, όπου οι εξαγωγές εκτιμάται ότι αντιστοιχούν περίπου στο 45% του ΑΕΠ, ο Μακλέμ μίλησε για τέσσερις «μεγατάσεις» που αναδιαμορφώνουν το διεθνές εμπόριο και τις ροές κεφαλαίων. Την επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου, την απώλεια μονοκρατορίας των ΗΠΑ στο διεθνές εμπόριο, τη διατήρηση της αμερικανικής υπεροχής στις χρηματοπιστωτικές ροές και την εκ νέου διεύρυνση των παγκόσμιων ανισορροπιών.
Στο αμερικανικό μέτωπο, η στροφή στον προστατευτισμό έχει πλέον συγκεκριμένα μεγέθη. Ο Λευκός Οίκος αναθεώρησε το καθεστώς δασμών στα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα, διατηρώντας υψηλό συντελεστή 15% (από 25% προηγουμένως), ενώ ενίσχυσε τα μέτρα του Άρθρου 232 για τον χάλυβα και το αλουμίνιο. Παράλληλα επέβαλε γενικευμένο δασμό 50% στα ημικατεργασμένα προϊόντα χαλκού και σε παράγωγα του, με ισχύ από 1η Αυγούστου. Στο μακρόχρονιο ζήτημα του καναδικού μαλακού ξύλου οι συνολικοί δασμοί υπερβαίνουν πλέον το 30% για πολλές επιχειρήσεις με αποτέλεσμα η πίεση που δημιουργείτε στον δευτερογενή τομέα και στις εφοδιαστικές αλυσίδες να είναι άμεση.

Ενώ οι αμερικανικοί δασμοί πλήττουν τον βιομηχανικό κορμό -χάλυβα, αλουμινίου, αυτοκινητοβιομηχανίας, ξυλεία- για την επαρχία του Σασκάτσουαν το δεύτερο μεγαλύτερο χτύπημα έρχεται από την απόφαση του Πεκίνου να «κλείσει» την αγορά στην καναδική ελαιοκράμβη (canola oil), επιβάλλοντας από τις 14 Αυγούστου προσωρινούς δασμούς αντιντάμπινγκ 75,8%. Η εξέλιξη αυτή ανακατεύθυνε σημαντικό μέρος της κινεζικής ζήτησης προς την Αυστραλία με επακόλουθη υποχώρηση της αξίας των καναδικών εξαγωγών και τεράστιες απώλειες για τους αγρότες της χώρας.
Σε μακροοικονομικό επίπεδο οι επιπτώσεις αποτυπώνονται ήδη στα οικονομικά βιβλία αφού το πραγματικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 1,6% το δεύτερο τρίμηνο υπό το βάρος της απότομης πτώσης των εξαγωγών. Από την άλλη, στην αγορά εργασίας η ανεργία ανήλθε στο 7,1% τον Αύγουστο με απώλεια 66.000 θέσεων εργασίας, το υψηλότερο ποσοστό εκτός πανδημίας τα τελευταία εννέα χρόνια.
Ο Μακλέμ, που έχει προειδοποιήσει δημοσίως ότι οι παρεμβάσεις του Αμερικανού προέδρου στην Κεντρική Τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών (Federal Reserve) υπονομεύουν την αντίληψη περί ανεξαρτησίας της νομισματικής πολιτικής και «θολώνουν» τον ρόλο του δολαρίου ως ασφαλούς νομίσματος συναλλαγών, υπογράμμισε ότι η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να αντιστρέψει τις δομικές απώλειες αποτελεσματικότητας που προκαλούν οι δασμοί. Για να αντιμετωπιστούν τα αποτελέσματα της νέας αμερικανικής οικονομικής και εμπορικής πολιτικής, η ΚΤΚ μείωσε στις 17 Σεπτεμβρίου το βασικό επιτόκιο στο 2,5% για να στηρίξει τη ζήτηση, διατηρώντας όμως τον στόχο της σταθερότητας τιμών.
Ο διοικητής τόνισε ότι αν και οι ΗΠΑ δεν κυριαρχούν πλέον στο παγκόσμιο εμπόριο, εξακολουθούν να αποτελούν τον κεντρικό κόμβο των διεθνών χρηματοπιστωτικών ροών, χάρη στο εύρος και το βάθος της αγοράς μετοχών και ιδίως της αγοράς κρατικών ομολόγων. Παράλληλα, η διατήρηση μεγάλων δημοσιονομικών ελλειμμάτων και της επίμονης εμπορικής ανισορροπίας καθιστά τις ΗΠΑ εξαρτημένες από καθαρές εισροές κεφαλαίων, αυξάνοντας τους κινδύνους για χρηματοπιστωτική σταθερότητα σε περίπτωση που υποχωρήσει η επενδυτική διάθεση για αμερικανικούς τίτλους.
Τα διαρθρωτικά, όμως, πλήγματα δεν περιορίζονται στη Βόρεια Αμερική. Η νέα δασμολογική «αρχιτεκτονική» έχει ήδη ανακατευθύνει εμπορικές ροές, με την Κίνα να εντείνει δεσμούς με αναδυόμενες οικονομίες και να υποκαθιστά τις εισαγωγές από τη Βόρεια Αμερική ενώ η Ευρωζώνη καταγράφει, και αυτή, επιβράδυνση στις εξαγωγές. Η συνολική εικόνα παραμένει ρευστή καθώς η Ουάσιγκτον ρυθμίζει επιλεκτικά τους επιβαλλόμενους δασμούς, όπως στους ευρωπαϊκούς κλάδους της αυτοκινητοβιομηχανίας, με κινήσεις τακτικής που δεν αίρουν την αβεβαιότητα για τους παραγωγούς.
Για τον Καναδά, το μήνυμα του διοικητή ήταν αιχμηρό αφού υπογράμμισε ότι «Δεν μπορούμε να περιμένουμε». «Η χώρα», είπε, «οφείλει να γυρίσει σελίδα στη σχέση της με τις ΗΠΑ» παραμένοντας, βεβαίως, παραμένοντας άρρηκτα συνδεμένη με τη μεγαλύτερη αγορά της αλλά αναζητώντας και νέους προορισμούς για υπάρχοντα προϊόντα και νέα προϊόντα για υπαρκτές αγορές. Το σχέδιο θα πρέπει να περιλαμβάνει στοχευμένη αύξηση της παραγωγικότητας μέσω επενδύσεων και τεχνολογικής αναβάθμισης και επιθετική προσέλκυση ξένων κεφαλαίων.
Η δέσμη των πολιτικών που πρότεινε ξεκινά από τα «χαμηλού κόστους» και άμεσα υλοποιήσιμα με άρση των ενδοκαναδικών (επαρχιακών φορολογικών) εμποδίων, τον εξορθολογισμό των κανονισμών, την αμοιβαία αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων και τις ταχύτερες εγκρίσεις για επενδύσεις. Μετά τα τέσσερα αυτά βήματα η συνέχεια θα πρέπει να έγκειται στα «μεγάλα» έργα υποδομών, ισχυροποιώντας τις συνδέσεις μεταξύ της ανατολικής και της δυτικής πλευράς της χώρας και την προσθήκη νέας λιμενικής δυναμικότητας ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από διασυνοριακές διόδους προς τις ΗΠΑ και να αξιοποιηθούν οι 50 συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου που διαθέτει ήδη ο Καναδάς με τρίτες χώρες.
Στο αγροτοδιατροφικό μέτωπο, ο αποκλεισμός της canola από την Κίνα αναδεικνύει το κόστος της μονομερούς εξάρτησης. Η κινεζική κρατική COFCO έχει ήδη στραφεί σε φορτία από την Αυστραλία, υπογραμμίζοντας πόσο γρήγορα μπορεί να αναδιαταχθεί η κρίσιμη αγορά λαδιού και ζωοτροφών. Για τις πεδιάδες του Καναδά, το διακύβευμα είναι διττό καθώς αφορά αφενός το άμεσο εισοδηματικό πλήγμα και αφετέρου την ανάγκη ταχείας διαφοροποίησης με νέους εμπορικούς προορισμούς.
Το πολιτικό υπόστρωμα στη χώρα καταγράφει την ευρύτερη ένταση που έχει δημιουργηθεί. Οι προειδοποιήσεις του Μακλέμ για τα υποθετικά σενάρια δασμών στις αρχές του έτους έχουν πλέον υλοποιηθεί με κόστος για την απασχόληση και την παραγωγή, τροφοδοτώντας μία συζήτηση στην Οτάβα για «εθνικό σχέδιο παραγωγικότητας» και ανασχεδιασμό των εφοδιαστικών αλυσίδων με χρονικό ορίζοντα το 2026 και την επανεξέταση της CUSMA.

Στη διεθνή σκηνή, καταγράφονται αλυσιδωτές αντιδράσεις των εμπορικών εταίρων με αντίμετρα από Μεξικό, Καναδά και Κίνα που ως τώρα απέφυγαν την κλιμάκωση τύπου Σμουτ-Χόλεϊ -την μεγάλης αύξηση δασμών σε χιλιάδες εισαγόμενα προϊόντα που είχαν στόχο την προστασία των Αμερικανών παραγωγών από τον διεθνή ανταγωνισμό στην αρχή της Μεγάλης Ύφεσης το 1930- αλλά συντηρούν ένα καθεστώς υψηλής τριβής και χαμηλής εμπιστοσύνης. Η προοπτική «πολυπολικού εμπορίου», με μία ισχυρότερη κινεζική διείσδυση στον παγκόσμιο νότο ενισχύεται, καθώς οι επιχειρήσεις ανατιμούν τον πολιτικό κίνδυνο δίπλα στο κόστος.
Στο επίπεδο των αγορών, ο επικεφαλής της ΚΤΚ σημείωσε ότι, παρά την απουσία άμεσου υποκατάστατου του δολαρίου, η πρόσφατη διολίσθησή του, περίπου 10% από την αρχή του έτους, και η άνοδος του χρυσού ως αντιστάθμισμα αποτυπώνουν τη φθορά της «ασφαλούς» ιδιότητας του αμερικανικού νομίσματος ενόσω πολλαπλασιάζονται οι παρεμβάσεις στην ανεξαρτησία της Fed. Το μήνυμα ήταν ψύχραιμο αλλά καθαρό. Οι κίνδυνοι χρηματοπιστωτικής σταθερότητας αυξάνονται όσο οι ανισορροπίες διευρύνονται και οι «σκιώδεις» διαμεσολαβητές αναλαμβάνουν μεγαλύτερο μερίδιο στη χρηματοδότηση του αμερικανικού χρέους.

‍