Συνταγματική κρίση στον Καναδά

Δημήτρης Βοχαΐτης - LJI Reporter

Στο κατώφλι μίας  που απειλεί να συγκλονίσει τον Καναδά, οι έπαρχοι πέντε επαρχιών της χώρας, Οντάριο, Κεμπέκ, Αλμπέρτα, Σασκάτσουαν και Νέας Σκωτίας, απευθύνουν επιστολή στον Πρωθυπουργό Mark Carney ζητώντας την άμεση απόσυρση της ομοσπονδιακής παρέμβασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου του Καναδά (Supreme Court of Canada). Σύμφωνα με την επιστολή η επιχειρηματολογία συνιστά «πλήρη αποκήρυξη» του συνταγματικού συμβιβασμού που γέννησε τη Χάρτα Δικαιωμάτων και Ελευθεριών (Canadian Charter of Rights and Freedoms).

Η αμφιλεγόμενη παρέμβαση υποβλήθηκε τον περασμένο μήνα και αφορά υπόθεση γύρω από το νόμο περί κοσμικότητας (secularism law, γνωστό ως Bill 21) στην επαρχία του Quebec όπου η ομοσπονδία υποστηρίζει ότι η κράτηση της δυνατότητας χρήσης της ρήτρας κατ’ εξαίρεση (notwithstanding clause) πρέπει να περιοριστεί. Η ομοσπονδιακή επιχειρηματολογία υποστηρίζει ότι το προσωρινό χαρακτήρα της διάταξης συνεπάγεται πως δεν μπορεί να χρησιμοποιείται για να προκαλεί ανεπανόρθωτη βλάβη (irreparable impairment) στα δικαιώματα της Χάρτας και ότι η επανειλημμένη χρήση της ισοδυναμεί με «έμμεση αναθεώρηση» του Συντάγματος.

Στην απαντητική επιστολή, οι πέντε έπαρχοι υποστηρίζουν ότι η πρόταση αυτή «καταστρέφει τον θεμελιώδη συνταγματικό συμβιβασμό» και υπονομεύει τη λαϊκή νομιμοποίηση των επαρχιακών κοινοβουλίων. Επιπλέον, επισημαίνουν ότι η εισαγωγή «ασαφών νομικών προτύπων» απειλεί την ομοσπονδιακή δομή και μπορεί να πλήξει την εθνική ενότητα.

Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση προτείνει ότι τα δικαστήρια είναι αυτά που πρέπει να κρίνουν εάν η χρήση της κατ’ εξαίρεσης ρήτρας παραβιάζει τα όρια που θέτει η Χάρτα και να μην επιτρέπεται όπου προκαλούνται «μη αναστρέψιμες βλάβες».

Από την πλευρά τους, οι επαρχίες υποστηρίζουν ότι η διάταξη είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της λαϊκής κυριαρχίας απέναντι στη νομοκρατία καθώς ο νόμος Bill 21 προωθήθηκε με χρήση της της κατ’ εξαίρεσης ρήτρας, και άλλες επαρχίες, όπως το Σασκάτσουαν, έχουν εφαρμόσει παρεμφερή νομοθετήματα (π.χ. νόμο που απαιτεί γονική συγκατάθεση για τη χρήση κατά προτίμηση χρησιμοποιούμενο όνομα ή προτίμηση αντωνυμίας από μαθητές κάτω των 16 ετών) υπό την προστασία της ιδίας διάταξης.

Στο δημόσιο διάλογο επί του θέματος, πολλοί νομικοί αναλυτές προειδοποιούν ότι η ομοσπονδιακή τακτική ενέχει τον κίνδυνο ανατροπής του σημερινού ισορροπημένου συνταγματικού πλαισίου και κινείται προς επιβολή υπεροχής των δικαστηρίων επί των νομοθετικών σωμάτων.

Ο υπουργός Δικαιοσύνης και Γενικός Εισαγγελέας του Καναδά, Sean Fraser, επιμένει ότι η θέση της ομόσπονδης κυβέρνσης δεν στοχεύει αποκλειστικά στο Quebec αλλά αποτελεί αναγκαία παρέμβαση για τον ορισμό ορίων στη χρήση της διάταξης σε ολόκληρη τη χώρα.

‍