Το νερό-νεράκι;

Ο άνθρωπος οφείλει την ύπαρξή του στο νερό και στο οξυγόνο που αναπνέει. Χωρίς αυτά δεν θα μπορούσε να υπάρξει ζωή στον πλανήτη μας με την μορφή που την ξέρουμε. Όσον αφορά τον άνθρωπο υπολογίζεται ότι περίπου το 60 με 70% του ανθρώπινου σώματος αποτελείται από νερό, το οποίο ίσως είναι και το πλέον απαραίτητο υγρό για την επιβίωση του. Δεν μπορούμε όμως και να παραβλέψουμε και την διασύνδεση του νερού ως φυσικός πόρος διαχρονικά με την ύπαρξη της ζωής γενικότερα πάνω στη γη. Ποιος όμως είναι υπεύθυνος για να φτάσει το νερό στον κάθε άνθρωπο;
Βάσει του άρθρου 102 παρ.1 εδ.1 του συντάγματος της Ελλάδας οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) είναι υπεύθυνοι για την διοίκηση των τοπικών υποθέσεων δηλαδή τη ρύθμιση όλων εκείνων των θεμάτων που απασχολούν τις τοπικές κοινωνίες προκειμένου να καλυφθούν ζωτικές ανάγκες των κατοίκων που σχετίζονται με την υγεία και τη ζωή του ανθρώπου αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος. Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω οι Ο.Τ.Α έχουν την υποχρέωση της άσκησης της ύδρευσης σε μία τοπική κοινωνία προκειμένου να εξασφαλιστεί η ομαλή και αξιοπρεπή διαβίωση των κατοίκων της περιοχής. Επομένως, το νερό επειδή ακριβώς είναι φυσιολογικός πόρος θα πρέπει να τύχει μια ορθολογικής διαχείρισης. Θα πρέπει να είναι προσιτό σε όλους τους πολίτες του κράτους και να καθορίζει την αναπτυξιακή προοπτική της κοινωνίας. Οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στη ζωή και στους πόρους που την διατηρούν, όπως το νερό. Σύμφωνα με τους εθιμικούς νόμους η αναγκαιότητα του νερού στη ζωή είναι ο λόγος για τον οποίο το νερό είναι αποδεκτό μόνο ως φυσικό κοινωνικό γεγονός, μπορεί να χρησιμοποιηθεί αλλά όχι να γίνει κτήμα.
Για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε την υπόσταση του νερού στην κοινωνία μας αυτό το οποίο θα πρέπει να διαχωρίσουμε είναι το κατά πόσο το νερό μπορεί να θεωρείται ως ένα δημόσιο και κοινωνικό αγαθό στο οποίο οι πάντες μπορούν και έχουν δικαίωμα πρόσβασης ή θα πρέπει να θεωρείται ένα προϊόν το οποίο θα τιμολογείται, θα αγοράζεται και θα πουλιέται και που η πρόσβαση σε αυτό δεν θα είναι για όλους. Δηλαδή αν το νερό θα είναι προσιτό σε αυτούς που θα έχουν την δυνατότητα να το αγοράσουν ή αντιθέτως αυτοί που δεν έχουν την δυνατότητα να το αγοράσουν θα το στερούνται. Άρα το ερώτημα που τίθεται από τα παραπάνω είναι το κατά πόσο το νερό είναι ένα δημόσιο ή ένα ιδιωτικό αγαθό και αυτό βέβαια σχετίζεται άμεσα με τον φορέα, ο οποίος θα έχει τη διαχείριση του δηλαδή εάν το έχει ένας δημόσιος φορέας οπότε η πρόσβαση θα είναι από όλους ή αν τη διαχείριση ασκεί ένας ιδιωτικός φορέας οπότε το ζητούμενο και μόνο είναι το κέρδος.
Ενώ από την μία μεριά δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς ότι το νερό είναι φυσικό αγαθό για την διατήρηση της ζωής, από την άλλη μεριά οι φιλο-μονοπωλειακές πρακτικές της Ε.Ε. δεν είναι καθόλου σαφείς. Με αυτή την ασάφεια η Ελληνική κυβέρνηση της ΝΔ προχωράει στον σχεδιασμό να παραδοθεί το νερό στον ιδιωτικό φορέα. Παρομοίως ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ αλλά και άλλοι κυβερνητικοί συνδυασμοί κατά καιρούς έχουν παρουσιάσει διάφορες εκδοχές και παραλλαγές ιδιωτικοποιήσεων ή και συνδυασμούς μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων φορέων. Η κυβέρνηση του Μητσοτάκη βασισμένη στην οδηγία της ΕΕ μιλάει για την παροχή του νερού που θα πρέπει να υποβάλλεται σε βιολογικούς καθαρισμούς που μόνο μια επιχειρησιακή προσέγγιση με ιδιωτικά κεφάλαια που θα συμμετέχουν στην επεξεργασία του νερού μπορεί να πέτυχει τον σκοπό αυτό της καταλληλότητας του νερού.
Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην διαχείριση των υδατικών πόρων, δεν αποτελεί νέο φαινόμενο. Καθώς όμως οι έννοιες «δημόσιο» και «ιδιωτικό» έχουν πολλαπλές σημασίες στην καθημερινή χρήση, θα ήταν σκόπιμο να προσδιοριστεί ο όρος «ιδιωτικοποίηση». Ο όρος «ιδιωτικό», όπως ευρέως χρησιμοποιείται, αναφέρεται στον έλεγχο και τη διαχείριση ενός πράγματος, από έναν ιδιώτη, που συνήθως έχει σκοπό το κέρδος. Ως εκ τούτου, στην περίπτωση των υδάτινων πόρων, ο ορισμός της «ιδιωτικοποίησης» είναι η παραχώρηση του ελέγχου από το δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα, είτε μέσω της αλλαγής της ιδιοκτησίας, είτε μέσω της ανάληψης της ευθύνης της διαχείρισης, της παροχής και των υποδομών ύδρευσης και αποχέτευσης.
Στις παρεμβάσεις κάποιων πολιτικών των αστικών κομμάτων έχουν από καιρό σε καιρό εμφανιστεί σχήματα που προτείνουν μερική συνεργασία του δημόσιου με τον ιδιωτικό φορέα. Είναι κάτι παρόμοιο με αυτό που έγινε με τα τρένα. Συνεργασία ιδιωτικού-δημόσιου φορέα. Συνήθως σε αυτές της διαδικασίες ο ιδιωτικός φορέας παίρνει στην κατοχή του τα κερδοφόρα τμήματα και αφήνει τα κοστοβόρα στο δημόσιο. Ενίοτε το δημόσιο είναι ο χορηγός που χρηματοδοτεί τον ιδιωτικό τομέα σε περίπτωση που τα κέρδη των ιδιωτών δεν φτάνουν στα προβλεπόμενα επίπεδα.
Η ιδιωτικοποίηση πάει χέρι-χέρι με την εμπορευματοποίηση. Αυτό το γεγονός αναθεωρεί τους θεσμούς της διαχείρισης και μπαίνουν μέσα ιδιωτικές πρακτικές και νόρμες. Η εμπορευματοποίηση συνήθως περιλαμβάνει την αναθεώρηση του τρόπου λήψης αποφάσεων και των διαχειριστικών μηχανισμών, όταν για παράδειγμα ο νόμος αντικαθίσταται με ένα συμβόλαιο που λειτουργεί σαν ρυθμιστικός μηχανισμός. Τότε χάνεται ο έλεγχος από τον δημόσιο φορέα και οι αποφάσεις λειτουργίας παίρνονται από τον ιδιωτικό. Όπως είναι γνωστό ο ιδιωτικός φορέας λειτουργεί με τους νόμους της αγοράς που σημαίνει μείωση του κόστους λειτουργείας και παραγωγής και αύξηση των τιμών. Δηλαδή ο φτωχός κόσμος θα πει το νερό νεράκι;
Στην περίπτωση του ιδιωτικού φορέα και στην προσπάθεια του να μεγιστοποιηθεί το κέρδος, γεννιόνται πολλά ερωτηματικά σχετικά με την ποιότητα του πόσιμου νερού όπως και κατά πόσο το νερό είναι προσιτό και διαθέσιμο αγαθό για όλο τον πληθυσμό. Οι κοινωνικές ανάγκες του πληθυσμού μετατρέπονται στην ανάγκη των μετόχων του ιδιωτικού τομέα για περισσότερα κέρδη. γενικότερα μέσω της αναθεώρησης των αρχών της διαχείρισης και παροχής του νερού σαν μία καθαρά οικονομική δραστηριότητα. Το νερό παύει να είναι αγαθό, με τα όποια προνόμια αυτής της ιδιότητας του, οικονομικά και μη, και μετατρέπεται όλο και περισσότερο σε εμπόρευμα, το οποίο πωλείται στους καταναλωτές με μία κερδοσκοπική λογική.
Όπως είναι φυσιολογικό με τους νόμους της καπιταλιστικής αγοράς, οι επενδυτές επενδύουν τα κεφάλαια τους εκεί που προβλέπουν να υπάρχουν κέρδη. Σε αντίθετη περίπτωση όταν δηλαδή δεν υπάρχουν τα προβλεπόμενα κέρδη και με την συνεταιρική σχέση που υπάρχει με το δημόσιο αποζημιώνονται.
Σε παρόμοιες συμφωνίες με την σύμπραξη του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα οι τράπεζες είναι οι εγγυητές και με αυτόν τον τρόπο παίρνουν και οι τράπεζες ένα μερίδιο από το κέρδος που αναμένουν. Όλα αυτά η σύμπραξη του ιδιωτικού τομέα με το δημόσιο και τις τράπεζες, είναι μία πολύπλοκη οικονομική σχέση με πολλά κενά που δεν μπορεί να εξακριβωθούν. Μεγάλο μέρος των χρημάτων αυτών από ότι έχουμε δει σε πολλές περιπτώσεις είναι ανεξιχνίαστα και πέφτουν σε πολλές μαύρες τρύπες από μία τέτοια οικονομική σχέση.
Τα κόμματα «ΝΔ - ΣΥΡΙΖΑ - ΠΑΣΟΚ σε κοινό βηματισμό και παίρνοντας ο ένας τη σκυτάλη από τον άλλο, έχουν βάλει τη σφραγίδα τους: Στη μετατροπή της ΕΥΑΘ σε Ανώνυμη Εταιρεία που - όπως όλες οι ΑΕ - λειτουργεί με στόχο να είναι κερδοφόρα με την εισαγωγή της στον ναό του τζόγου, το χρηματιστήριο. Το κομμάτιασμά της και την εργολαβοποίηση λειτουργιών της και τελικά την ένταξή της αρχικά στο ΤΑΙΠΕΔ από ΝΔ - ΠΑΣΟΚ και στη συνέχεια στο λεγόμενο Υπερταμείο από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Με το νομοσχέδιο που έφερε στη Βουλή η κυβέρνηση, βαθαίνει η πορεία εμπορευματοποίησης του νερού με τη μετονομασία της ΡΑΕ σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων, με τη νέα "ανεξάρτητη" αρχή να παίζει τον ρυθμιστικό ρόλο ανάμεσα στους επενδυτές, όπως έγινε και με την Ενέργεια. Αποτελεί παράλληλα προαπαιτούμενο του Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, του "υπερμνημονίου" των λαών της Ευρώπης. Αποδεικνύεται για ακόμα μια φορά η υποκρισία του ΣΥΡΙΖΑ και όσων πολιτικών δυνάμεων όπως το ΜέΡΑ25 υποκλίνονται στην ΕΕ. Ενώ έχουν βάλει φαρδιά πλατιά την υπογραφή τους από κυβερνητικές θέσεις στην πορεία ιδιωτικοποίησης του νερού , σήμερα παριστάνουν τους υπερασπιστές του δημόσιου χαρακτήρα του. Δηλαδή όταν ήταν στην κυβέρνηση έλεγαν άλλα και άλλα λένε τώρα στην αντιπολίτευση.
Δεν λένε βέβαια κουβέντα ότι ακόμα και με την πλειοψηφία των μετοχών στο Δημόσιο, δεν μπορούμε να μιλάμε για νερό - κοινωνικό αγαθό, όσο οι εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης δρουν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, τιμολογούν με βάση τη λογική "κόστος - όφελος" και διασφαλίζουν κερδοφορία με μερίσματα στους μετόχους.
Είναι γνωστό ότι σε αρκετές χώρες του εξωτερικού έχει επιχειρηθεί να ιδιωτικοποιηθεί το νερό, με πολύ άσχημα αποτελέσματα για τον μέσο πολίτη. Σύμφωνα με έρευνα της εφημερίδας Guardian σε δώδεκα πόλεις των ΗΠΑ για την περίοδο 2010-2018, το κόστος του νερού λόγω των ιδιωτικοποιήσεων αυξήθηκε κατά μέσο όρο 80%! Γνωστό επίσης είναι το παράδειγμα της πόλης του Παρισιού (η Γαλλία έχει μεγάλη παράδοση στο θέμα της ιδιωτικοποίησης του νερού) όπου το 2010 η διαχείριση του νερού πέρασε ξανά στα χέρια του δημοσίου έπειτα από είκοσι πέντε χρόνια ιδιωτικής διαχείρισης, με αποτέλεσμα η τιμή του νερού να μειωθεί άμεσα κατά 8% και ταυτόχρονα η ποιότητά του να βελτιωθεί αισθητά. Παρόμοια είναι και η κατάσταση στο Βερολίνο, όπου το 2013 το νερό έπειτα από μαζική και δυναμική κινητοποίηση των πολιτών, επέστρεψε στο δημόσιο έλεγχο (μέσω ενός δαπανηρού buy back) έπειτα από δώδεκα χρόνια ιδιωτικής διαχείρισης που είχαν οδηγήσει σε αύξηση του κόστους για τα νοικοκυριά μέχρι και 25% (δεν είναι φυσικά τυχαίο ότι η γαλλική Veolia, ηγέτης στη συγκεκριμένη αγορά παγκοσμίως, συμμετείχε στην ιδιωτικοποίηση του νερού και στις δύο αυτές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες). Δεν θα μπορούσε φυσικά να λείπει από τον κατάλογο των χωρών που ιδιωτικοποίησαν το νερό τη δεκαετία του ‘80, η Μεγάλη Βρετανία της Margaret Thatcher. Σήμερα, η Μ. Βρετανία εξακολουθεί να έχει ένα σχεδόν πλήρως ιδιωτικοποιημένο σύστημα υδροδότησης, με φυσικό επακόλουθο την αύξηση του κόστους των νοικοκυριών κατά 42% σε σχέση με την περίοδο πριν από το 1989 (όταν και ιδιωτικοποιήθηκε το νερό) με αποτέλεσμα η βρετανική κοινή γνώμη να επιθυμεί την επανακοινωνικοποίηση του νερού σε ποσοστό άνω του 80%.
Βασικό συστατικό της οδηγίας έπρεπε να είναι ότι το νερό δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως εμπορικό προϊόν αλλά ως μέρος της κληρονομιάς το οποίο θα πρέπει να τυγχάνει προστασίας και σωστής μεταχείρισης. Η διασφάλιση του δημόσιου χαρακτήρα του νερού (πρέπει) να είναι αυτονόητη επιλογή για τις κυβερνήσεις, αφού μόνο τότε δεν αποκλείεται κανένας πολίτης από την πρόσβαση σε αυτό και επομένως δεν δημιουργούνται ανισότητες, εξασφαλίζεται η ίδια ποιότητα νερού για όλους. η τιμολόγηση γίνεται όχι με σκοπό το κέρδος αλλά με βάση το δημόσιο συμφέρον, τις ανάγκες συντήρησης του δικτύου και το καλό των πολιτών.
Ένα ΟΧΙ στην ιδιωτικοποίηση του νερού με όποιο σχήμα. Να θυμόμαστε: Εκλογές σαν να λέμε… Κυριακή 21 του Μάη, κοντή γιορτή.

‍