Η Άλωση τηςΤριπολιτσάς αποτέλεσε σταθμό για την εδραίωση και την εξέλιξη της Επανάστασης.Από  τις πρώτες ημέρες του Εθνικούξεσηκωμού ο Κολοκοτρώνης είχε συλλάβει την ιδέα της πολιορκίας και της άλωσης της Τριπολιτσάς.

198 χρόνια απόεκείνη την ημέρα, ο Σύλλογος Τριπολιτσιωτών Τορόντο σε συνεργασία με τηνΠαναρκαδική Ομοσπονδία, τίμησαν την ιστορική επέτειο, τελώντας στον Ιερό Ναότου Αγίου Δημητρίου, την Κυριακή το πρωί, Επιμνημόσυνη Δέηση και Αρτοκλασία.

Η άλωση της Τριπολιτσάς (23 Σεπ. 1821)

Κατάτην έναρξη της Επανάστασης η Τριπολιτσά αποτελούσε σημαντικότερο διοικητικό,στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου και γενικότερα της νότιαςΕλλάδας. Ήταν έδρα του «Πασά του Μορέως», του Μόρα Βαλεσί Χουρσίτ πασά. Η πόληείχε μεγάλη στρατηγική σημασία, αφού η θέση της επέτρεπε τον έλεγχο των οδώνγια τις μεγάλες πόλεις της Πελοποννήσου. Η πόλη την εποχή εκείνη είχε 35.000κατοίκους, Έλληνες, Τούρκους, Εβραίους και Αλβανούς.
Αμέσως μετά την έκρηξη της επανάστασης, ο Γέρος του Μοριά, σε αντίθεση με τιςδιαφορετικές απόψεις των άλλων στρατιωτικών αρχηγών που ετάσσοντο υπέρ τηςπολιορκίας και της εκπόρθησης πρώτα των μικρών μεσσηνιακών κάστρων, είχεκατανοήσει πως η κατάληψη της Τριπολιτσάς θα ήταν πρωταρχικής σημασίας για τηνεπανάσταση, αφού θα επέτρεπε στις ελληνικές δυνάμεις να ελέγχουν τον Μοριά καινα καταλάβουν ευκολότερα κύριοι τις περιοχές. Πίστευε σθεναρά ότι δεν έπρεπεαυτές να πολυδιασπαστούν, αλλά να συγκεντρωθούν στην πολιορκία ενός μεγάλουστόχου, της Τριπολιτσάς. Εξάλλου, ο τουρκικός στρατός θα μπορούσε, με ορμητήριοτην Τρίπολη, να διαλύσει τις πολιορκίες άλλων κάστρων και να καταπνίξει τονΑγώνα. Τελικά η γνώμη του επικράτησε και έτσι η κατάληψη της Τρίπολης αποτέλεσετον πρώτο στόχο των επαναστατών. Η Τρίπολη διέθετε ισχυρή οχύρωση για τηνεποχή. Περιβαλλόταν από τείχος ύψους 5 μέτρων και πάχους 2 μέτρων και διέθετε 7πύλες με διπλές πολεμίστρες και τάπιες με μεγάλα κανόνια και τηλεβόλα. Την πόληυπεράσπιζαν 10.000 Τουρκαλβανοί με αρχηγό τον Κεχαγιάμπεη.

Για την αποτελεσματική πολιορκία της ο Κολοκοτρώνης με τους άλλους στρατιωτικούς αρχηγούς εγκατέστησε γύρω από την Τρίπολη στρατόπεδα, (στην Καρύταινα, στο Βαλτέτσι, στα Βέρβαινα, στην Πιάνα κλπ.), συγκεντρώνοντας δυνάμεις, οργανώνοντας τους αγωνιστές καθώς και τον ανεφοδιασμό τους και συντονίζοντας τις πολεμικές επιχειρήσεις γύρω από την πόλη. Συνεχείς προσπάθειες των πολιορκούμενων να διασπάσουν τον κλοιό αποτύγχαναν αφού αποκρούοντο από τους επαναστάτες που είχαν καλά οργανωθεί και οχυρωθεί στις γύρω ορεινές περιοχές του Μαινάλου και είχαν αποκλείσει τα κρίσιμα περάσματα.
Στο μεταξύ, πριν την έκρηξη της επανάστασης, οι Τούρκοι είχαν εξαπολύσει διωγμό κατά του ελληνικού στοιχείου, φοβούμενοι για έναρξη των ελληνικών επιχειρήσεων κατά της πόλης. Ηρωϊκή υπήρξε η στάση πολλών προκρίτων και αρχιερέων που πρόσφεραν τους εαυτούς τους σαν ομήρους στις Τουρκικές αρχές, για να μη γίνει η πόλη αντικείμενο επίθεσης εκ μέρους των επαναστατών. Στη συνέχεια συνελήφθηκαν με δόλο από τον Χουρσίτ Πασά, πολιτικό και στρατιωτικό διοικητή του Μοριά, κλείστηκαν στις φυλακές της πόλης, βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν.
Αποφασιστικής σημασίας για την έκβαση της πολιορκία της Τριπολιτσάς στάθηκε η νίκη στο Βαλτέτσι (12-13 Μαΐου 1821) εναντίον ισχυρής τουρκικής δύναμης με αρχηγό το Μουσταφά πασά, η οποία είχε καταφτάσει από την Ήπειρο για να ενισχύσει την πολιορκημένη πόλη. Ο Μουσταφά κατά την κάθοδό του προς την Τρίπολη σάρωσε όποια επαναστατική εστία βρήκε στο δρόμο του, πυρπόλησε τη Βοστίτσα, έλυσε την πολιορκία του Αργους και της Ακροκορίνθου και τελικά μπήκε στην πολιορκημένη πόλη στις 6 Μαΐου του 1821. Ο Κολοκοτρώνης επέτρεψε στον Μουσταφά να περάσει δίχως μάχη γιατί προτίμησε να έχει τους Τούρκους συγκεντρωμένους μέσα στην πόλη. Ο Μουσταφά επικεφαλής ισχυρού σώματος 4000 ανδρών επεχείρησε στη συνέχεια να αιφνιδιάσει τους Έλληνες στο Βαλτέτσι. Οι λίγοι υπερασπιστές του στρατοπέδου, αμύνθηκαν ηρωϊκά. Στη συνέχεια κατέφθασαν προς ενίσχυση και άλλα ελληνικά σώματα και οι Έλληνες με τους Κολοκοτρώνη, Πλαπούτα, Αναγνωσταρά και άλλους αντεπετέθηκαν και κατατρόπωσαν τους Τούρκους που έπαθαν μεγάλη πανωλεθρία.
Μετά τη σημαντική νίκη αυτή, καθώς και τις νίκες στα Δολιανά (18 Μαΐου 1821), στα Βέρβαινα, στη Γράνα, στο Καπαρέλι και στο Λεβίδι ο κλοιός άρχισε να σφίγγει γύρω από την πόλη. Τα επαναστατικά σώματα με αρχηγούς το Θ. Κολοκοτρώνη, Δ. Υψηλάντη, Δ. Πλαπούτα, Αναγνωσταρά, Γιατράκο και άλλους προωθήθηκαν και κατέλαβαν θέσεις γύρω από την Τριπολιτσά, πιάνοντας όλα τα υψώματα και αποκλείοντας όλες τις διαβάσεις. Η θέση των πολιορκούμενων είχε γίνει πια δραματική αφού η πόλη υπέφερε από αρρώστειες και από έλλειψη τροφίμων και νερού. Τελικά, στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, μετά από πεντάμηνη πολιορκία, και ενώ οι πολιορκούμενοι είχαν αρχίσει να σκέπτονται την παράδοση και να κάνουν διαπραγματεύσεις, η Τριπολιτσά έπεσε στα χέρια των Ελλήνων. Την μέρα εκείνη οι Τούρκοι έκαναν σύσκεψη στο σεράϊ για να αποφασίσουν περί του πρακτέου.
Μάλιστα ένα τυχαίο περιστατικό ήλθε να επιταχύνει την έκβαση της πολιορκίας. Ένας Έλληνας αγωνιστής από τον Πραστό, ο Μανώλης Δούνιας, που είχε φιλία με ένα Τούρκο τηλεβολιστή και τον επισκεπτόταν κρυφά στην τάπια του Ναυπλίου δίνοντάς του τρόφιμα, κατάφερε μαζί με δύο άλλους Έλληνες να καταλάβει το τηλεβολείο. Αμέσως έστρεψε το τηλεβόλο κατά της πόλης και κάλεσε και άλλους Έλληνες που ήταν εκεί κοντά. Αυτοί εσκαρφάλωσαν στα τείχη και άνοιξαν τις πύλες του Ναυπλίου και του Μυστρά. Από αυτές ξεχύθηκαν τα σώματα από τα κοντινά υψώματα της Βολιμής και του Αγίου Σώστη υπό τους Κεφάλα, Ζαφειρόπουλο, Παπαπαναστάση και άλλους που σύντομα άνοιξαν όλες τις καστρόπορτες από όπου εφόρμησαν και οι υπόλοιπες δυνάμεις. Οι Τούρκοι πρόβαλαν σθεναρή αντίσταση και έγινε φοβερή μάχη σώμα με σώμα. Οι επαναστάτες όμως ήσαν πλέον ασυγκράτητοι και παθιασμένοι και κατάφεραν γρήγορα να εξουδετερώσουν κάθε αντίσταση. Απακολούθησε ανηλεής σφαγή των Τούρκων από τους διαψασμένους για εκδίκηση Έλληνες και η Τριπολιτσά παραδόθηκε στις φλόγες. Ο Κολοκοτρώνης πάντως τήρησε την υπόσχεσή του στον αρχηγό των Αλβανών Αχμέτ Μπέη να μην πειράξει τους Αλβανούς της πόλης, τους οποίους και άφησε να φύγουν για την Ήπειρο.
Η άλωση της Τριπολιτσάς υπήρξε αποφασιστικής σημασίας για την εδραίωση και την εξέλιξη της Επανάστασης, ενώ τόνωσε το ηθικό των επαναστατημένων. Η πιο σημαντική εστία τουρκικής αντίστασης στη νότια Ελλάδα είχε πλέον εκλείψει και οι επαναστάτες μπορούσαν πλέον να στραφούν προς άλλα φρούρια. Ήδη στα χέρια των Ελλήνων περιήλθαν χιλιάδες όπλα και μεγάλες ποσότητες πολεμοφοδίων που θα τα χρησιμοποιούσαν για ενίσχυση του αγώνα σε άλλες περιοχές, όπως στη Μεθώνη, Πάτρα και Ναύπλιο.