Η Τσικνοπέμπτη ανά την Ελλάδα

Την «Τσικνοπέμπτη» η μυρωδιά του ψημένου κρέατος στη σχάρα, αναδύεται παντού και το κρασί ρέει άφθονο. Κάθε τόπος όμως έχει και τα δικά του έθιμα που συντροφεύουν τη “θεία τσίκνα”. Ας δούμε μερικά από αυτά.
Η Τσικνοπέμπτη, το καρναβάλι και ο… Διόνυσος

Η «Τσικνοπέμπτη» είναι η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου, γνωστής και ως Κρεατινής. Προηγείται της Τυρουφάγου και ακολουθεί μετά την εβδομάδα της Προφωνής. Η ελληνική παράδοση επιτάσσει για τη συγκεκριμένη μέρα την κατανάλωση μεγάλης ποσότητας ψητού κρέατος, εν όψει της επερχόμενης νηστείας της Σαρακοστής. Η συγκεκριμένη μέρα επιλέχθηκε βάσει της ορθόδοξης παράδοσης, όπου οι νηστείες της Τετάρτης και της Παρασκευής είναι σημαντικές, οπότε η Πέμπτη θεωρούνταν η καταλληλότερη για κρεοφαγικές ατασθαλίες. Πρόκειται ουσιαστικά για τη μέρα που ξεκινούν οι εορταστικές εκδηλώσεις της Αποκριάς, οι οποίες κορυφώνονται με τα Κούλουμα την Καθαρά Δευτέρα. Η λέξη «Αποκριά» σημαίνει αποχή από το κρέας και σηματοδοτεί την έναρξη της Τυρινής εβδομάδας στην οποία επιτρέπονται, κατά τη θρησκεία μας, μόνο τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Συνώνυμη της λέξης Αποκριά είναι και η λέξη Καρναβάλι (Carnival) που προέρχεται από το λατινικό carnem levare, δηλαδή αποχή από το κρέας. Όσο για τις συγκεκριμένες εκδηλώσεις, θεωρείται ότι οι ρίζες τους βρίσκονται στις διονυσιακές τελετές της αρχαίας Ελλάδας δεδομένου ότι ο Διόνυσος ήταν ο θεός της γονιμότητας και τον τιμούσαν με τα Διονύσια ενώ κατά τους εορτασμούς αυτούς γινόταν επίσης και παρέλαση άρματος.

Τα κατά τόπους έθιμα της Τσικνοπέμπτης
«Πώς το τρίβουν το πιπέρι» στη Θήβα;
Την ημέρα της Τσικνοπέμπτης, σύμφωνα με λαογραφικές αναφορές, στη Θήβα αρχίζει ο «βλάχικος γάμος» που ξεκινά με το προξενιό δύο νέων, συνεχίζει με το γάμο, ενώ την Καθαρά Δευτέρα ολοκληρώνεται με την πορεία των προικιών της νύφης και το γλέντι των συμπεθέρων. Οι εκδηλώσεις συνοδεύονται από σατυρική αθυροστομία, κέφι, γλέντι και χορό. Τα σκωπτικά τραγούδια της αποκριάς είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα συνοδείας τέτοιων εκδηλώσεων.

«Ο γάμος της Γιαννούλας της κουλουρούς» στην Πάτρα
Το μεσημέρι της Τσικνοπέμπτης σε κάθε σημείο της Πάτρας στήνεται και από μία ψησταριά, ακόμα και έξω από μαγαζιά. «Ο γάμος της Γιαννούλας της κουλουρούς» είναι από τα πιο χαρακτηριστικά τοπικά δρώμενα που πραγματοποιούνται με επίκεντρο την Άνω Πόλη, την παλιά συνοικία Τάσι, την πλατεία 25ης Μαρτίου και τους γύρω δρόμους. Οι εκδηλώσεις ακομπανιάρονται από μουσικές, άφθονη κατανάλωση ψητού κρέατος και κρασιού. Όσο για τη Γιαννούλα, ήταν λέει υπαρκτό πρόσωπο που έζησε στην περίοδο πριν το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και κύρια δραστηριότητά της ήταν η πώληση κουλουριών που της εξασφάλιζε τα προς το ζην. Οι κάτοικοι της περιοχής, εκμεταλλευόμενοι την αφέλειά της, της έταζαν γάμο με τον πρόεδρο της Αμερικής Ουίλσον στήνοντας μία φάρσα που επαναλήφθηκε αρκετές χρονιές. Κι επαναλαμβάνεται ως σήμερα σαν αναπαράσταση.

Κορφιάτικα… κουτσομπολιά στην Κέρκυρα
Στην Κέρκυρα εμπνέονται από τη λαϊκή ιταλική αυτοσχεδιαστική κωμωδία δίνοντας στην ημέρα μια πιο θεατρική διάσταση. Τα κορφιάτικα Πετεγολέτσα ή πετεγόλια, που δεν είναι άλλο από το γνωστότατο κουτσομπολιό, αποτελούν αντιπροσωπευτικό μέρος του κερκυραϊκού καρναβαλιού με τις κεντρικές πλατείες και κέντρο της παλαιάς πόλης της Κέρκυρας να μετατρέπεται το βράδυ της Τσικνοπέμπτης σε θεατρικές σκηνές. Το «επιτελείο» απαρτίζεται από διάφορες νοικοκυρές από τα κοντινά σπίτια, που στήνουν ένα πραγματικό πετεγουλιό – κουτσομπολιό στα παράθυρα των σπιτιών τους διηγούμενες ξεκαρδιστικές ιστορίες.

Στις Σέρρες ανάβουν μεγάλες φωτιές στις αλάνες και αφού ψήσουν το κρέας, πηδούν από πάνω τους.

Στην Κομοτηνή, οι νοικοκυρές σχεδόν καίνε μια κότα, για να τη φάει η οικογένεια την Κυριακή της Αποκριάς. Η παράδοση αναφέρει, επίσης, ότι την Τσικνοπέμπτη τα αρραβωνιασμένα ζευγάρια πρέπει να ανταλλάξουν φαγώσιμα δώρα. Ο άντρας πρέπει να στείλει τον «κούρκο», δηλαδή μία κότα, και η γυναίκα μπακλαβά και μια κότα γεμιστή.

Στην Ιο, το βράδυ της Τσικνοπέμπτης μασκαράδες ζωσμένοι με κουδούνια προβάτων διασχίζουν τη Χώρα και επισκέπτονται σπίτια και καταστήματα.

Στον Πόρο, η παράδοση επιβάλλει στους νέους να κλέψουν ένα… μακαρόνι, το οποίο θα βάλουν κάτω από το μαξιλάρι τους για να δουν ποια θα παντρευτούν.

Σε όλη την Πελοπόννησο σφάζουν χοιρινά από τα οποία φτιάχνουν διάφορα άλλα τρόφιμα, μεταξύ των οποίων πηχτή, τσιγαρίδες, λουκάνικα, γουρναλοιφή και παστό.

Στη Σκόπελο, οι κάτοικοι δίνουν ραντεβού στο Πεύκο, για να συνεχίσουν το γλέντι και το φαγοπότι όλοι μαζί.

Καλή Τσικνοπέμπτη να έχουμε!