“Τα Ιουλιανά”

γράφει ο Πλάτων Ρούτης

Τα “Ιουλιανά” έχουν ήδη καταχωρηθεί στην πολιτική ορολογία σαν η μεγαλύτερη πολιτική αλλά και πολιτειακή κρίση στην Ελλάδα η οποία έλαβε χώρα τον Ιούλιο του 1965. Ξεσκέπασαν ένα βρώμικο παρακράτος υποκινούμενο από το παλάτι και τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ που εξυφαίνονταν τα σχέδια από τα υπόγεια της Αμερικάνικης πρεσβείας στην Αθήνα. Αυτές οι πλεκτάνες και οι μηχανορραφίες των ΗΠΑ είχαν σκοπό να διατηρήσουν τον έλεγχο μίας πολιτικής κατάστασης για τα δικά τους οικονομικά αλλά και πολιτικά συμφέροντα σε αυτή την άκρη των Βαλκανίων. Δεν έβλεπαν με καλό μάτι τον ρόλο της Σοβιετικής Ένωσης στην Μέση Ανατολή. Η ΕΣΣΔ ήταν υπέρ της αυτοδιάθεσης του κράτους των Παλαιστινίων και είχε στενές σχέσεις με την Αίγυπτο του Νάσερ. Από το 1963 οι υποστηρικτές του Νάσερ πήραν την εξουσία σε πολλές αραβικές χώρες και η δημοτικότητα του στην Αίγυπτο και στον αραβικό κόσμο κορυφώθηκε μετά την κρατικοποίηση της διώρυγας του Σουέζ και την πολιτική του νίκη στον σχηματισμό της Ηνωμένης Αραβικής Δημοκρατίας. Την ίδια περίοδο ο Νάσερ ξεκίνησε μια σειρά από σημαντικές σοσιαλιστικές μεταρρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό της Αιγύπτου. Ήταν πολύ σημαντικό για τις ΗΠΑ μια κατάσταση στην Ελλάδα προσηλωμένη στους στόχους της συμμαχίας που θα έχει τις στρατιωτικές τους  βάσεις για πιθανή ανάμειξη στα κράτη της Μέσης Ανατολής.  Για τους λόγους αυτούς η παρουσία τους στην Ελλάδα σε ένα καθεστώς ευνοϊκό για αυτούς ήταν σημαντική.

Η κρίση των “Ιουλιανών” ξέσπασε σαν αποτέλεσμα των αντιθέσεων ανάμεσα στα δυο κόμματα της αστικής τάξης στην Ελλάδα αλλά και στο παλάτι. Από την μία μεριά η  ΕΡΕ (Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση) του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η παλιά καλή δεξιά παράταξη που αντιπροσωπεύει τους νικητές του Εμφυλίου έχει σοβαρά προβλήματα στα χαμηλά ποσοστά της τα οποία έχουν φανεί στις εκλογές του 1961 (που έκαναν διάσημες τις φράσεις “βία και νοθεία” και “ψήφισαν και τα δέντρα“) και μετά από 11 χρόνια χάνει τις εκλογές το 1964. Η ΕΡΕ αντιπροσώπευε τα συμφέροντα της μεγαλοαστικής τάξης της Ελλάδας, το παλάτι, τις ΗΠΑ και την Μ. Βρετανία.   Από την άλλη μεριά   Η Ε.Κ. (Ένωση Κέντρου) του Γεωργίου Παπανδρέου δεν ήθελε να αντισταθεί δυναμικά στο καθεστώς μετά τον εμφύλιο (το Βασιλιά, το ΝΑΤΟ, τους Αμερικάνους κλπ). Με τα υψηλά της ποσοστά όμως απειλούσε να καταλάβει πολύ χώρο εντός του κρατικού μηχανισμού, ο οποίος φυλασσόταν πασει θυσίας για το κατεστημένο της δεξιάς. Μετά την παράνοια του “Ψυχρού Πολέμου” η άνοδος της Ε.Κ. με το εντυπωσιακό 52.7% και 171 βουλευτές φοβίζει τις ΗΠΑ ότι ο κόσμος μπορεί να βγει και να ζητήσει δυναμικά την αλλαγή και ποιος ξέρει, η Ελλάδα ίσως καταλήξει μία νέα Κούβα, παρότι ο Γιώργος Παπανδρέου δεν ήταν ουδενί Φιντέλ Κάστρο.  Το τρίτο κόμμα η ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά). Το μέτωπο αυτό  είχε στηθεί γύρω από ένα πυρήνα από το παράνομο ΚΚΕ. Παρότι ήταν ακόμα νωπή στην συλλογική μνήμη ο εμφύλιος πόλεμος  και το ΚΚΕ ήταν εκτός νόμου με χιλιάδες δολοφονημένους αγωνιστές και άλλους κυνηγημένους στις εξορίες και φυλακές, επέμενε στις νέες συνθήκες του αγώνα τους και με ένα νέο εκλογικό σχηματισμό το 1958 μάλιστα είχε κερδίσει το 24%.   Αυτό ανησύχησε πολύ το κατεστημένο και παράλληλα το γεγονός ότι στις επόμενες εκλογές η δεξιά δεν τα πήγε και τόσο καλά, άρχισαν να ανησυχούν ότι η νίκη στον Εμφύλιο δε θα κρατήσει για πολύ.

Το πολιτικό κλίμα που επικρατούσε στην Ελλάδα μετά τον εμφύλιο πόλεμο ήταν αυτό της μισαλλοδοξίας και της εκδίκησης που οι νικητές ήθελαν να αφανίσουν τους αγωνιστές του ΚΚΕ με δολοφονίες και τρομοκρατία.  Το πιο χαρακτηριστικό επεισόδιο της εποχής είναι η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρήγορη Λαμπράκη από ακροδεξιούς το Μάιο του 1963 στη Θεσσαλονίκη. Παρακρατικοί τον χτυπούν θανάσιμα μπροστά σε χιλιάδες κόσμου και η ακόλουθη έρευνα θα δείξει ότι τα σώματα ασφαλείας της κυβέρνησης Καραμανλή και το παρακράτος της δεξιάς είναι χωμένα ως το λαιμό στην υπόθεση. Στην κηδεία του Λαμπράκη θα πάνε 200.000 άνθρωποι ενώ ίδιος ο Καραμανλής θα φωνάξει την άλλη μέρα το ιστορικό: «Μα ποιος κυβερνά επιτέλους αυτήν τη χώρα;».

Το χωροταξικό κλίμα της Ελλάδα άλλαζε και ο πληθυσμός μετακινούνταν προς τις μεγάλες πόλεις ή μετανάστευε στο εξωτερικό. Οι τρόποι για να ελεγχθεί ο πληθυσμός όπως παλιά με τους κομματάρχες γίνονταν πιο δύσκολοι και ο κόσμος ζητούσε αλλαγές. Οι παλιοί συντηρητικοί θεσμοί δηλαδή, ο Βασιλιάς και η δεξιά είδαν την δημοτικότητα τους να φθίνει. Το ακροδεξιό παρακράτος και η πανταχού παρούσα πρεσβεία των ΗΠΑ ήταν κάθετα αντίθετοι σε αυτή την νέα κατάσταση και σχεδίαζαν  τρόπους να κρατηθεί η δεξιά κυβέρνηση στην εξουσία με οποιοδήποτε τρόπο.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου με την δύναμη που του έδωσαν οι εκλογές σχημάτισε αυτοδύναμη κυβέρνηση. Ωστόσο, τον Ιούλιο του 1965 και ενώ ο κόσμος έδειχνε να είναι ικανοποιημένος με την κυβέρνηση, εκδηλώθηκε μια διαφωνία μεταξύ Παπανδρέου και βασιλιά Κωνσταντίνου που άλλαξε ριζικά την πορεία της νεοελληνικής ιστορίας. Δημιουργήθηκε η πολιτειακή κρίση με την οποία η  κυβέρνηση έρχεται σε αντίθεση με τον βασιλιά. Ο λόγος της διαφωνίας  ήταν κυρίως ο έλεγχος του στρατεύματος.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου μετά από συγκρούσεις με το παλάτι και την άρνηση του βασιλιά να αντικαταστήσει η κυβέρνηση τον αρχηγό του ΓΕΣ στρατηγό Γεννηματά και υπουργό άμυνας Πέτρου Γαρουφαλιά   (και οι δύο άνθρωποι του Βασιλιά),   εξέδωσε διάταγμα για να μπει ο ίδιος ο πρωθυπουργός Παπανδρέου υπουργός Άμυνας. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος αρνήθηκε να υπογράψει το διάταγμα της κυβέρνησης που θα άλλαζε τον υπουργό Άμυνας Πέτρο Γαρουφαλιά. Ο Γαρουφαλιάς ο ίδιος αρνούνταν να να εγκαταλείψει το υπουργείο Άμυνας και να παραιτηθεί, προφανώς σε συνεννόηση με το παλάτι ενώ αργότερα έγινε φιλοχουντικός. Τότε ο Γ. Παπανδρέου διέγραψε από την Ένωση Κέντρου τον απείθαρχο Γαρουφαλιά. Μάλιστα η τελική διαπραγμάτευση μεταξύ Πρωθυπουργού και Βασιλιά έγινε μέσω αλληλογραφίας και οι επιστολές του νεαρού Κωνσταντίνου, που δόθηκαν αργότερα στη δημοσιότητα, προκάλεσαν πολιτικό σεισμό, για το περιεχόμενο και τους απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς κατά του εκλεγμένου πρωθυπουργού. Το σχέδιο για πολιτική ανωμαλία άρχιζε και έπαιρνε μορφή και αυτό εξυπηρετούσε τους “συμμάχους”.

Ο απλός κόσμος αγανακτισμένος  έβγαινε στους δρόμους με συνεχείς δυναμικές διαδηλώσεις ενάντια στον βασιλιά. Τα συνθήματα που επικρατούσαν ήταν “Δε σε θέλει ο λαός παρ την μάνα σου και εμπρός” και άλλα.

Μέσα σε ένα τέτοιο έντονο πολιτικό κλίμα ο Παπανδρέου εξοργισμένος αποφασίζει να παραιτηθεί στις 15 Ιουλίου 1965 και να προκηρύξει εκ νέου εθνικές εκλογές. Επειδή η Ένωση Κέντρου κατείχε ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, έπρεπε να βρεθεί τρόπος από τους κύκλους της ανωμαλίας να παρακαμφθεί αυτό το πρόβλημα και να χάσει η κυβέρνηση την πλειοψηφία με το να παραιτηθούν βουλευτές της και να μη γίνουν εκλογές. Τότε ο κόσμος έζησε στιγμές ενός δράματος που ξετυλιγόταν εμπρός στα μάτια του και το δράμα αυτό γινόταν κωμωδία. Οι βουλευτές της Ένωσης Κέντρου φυγαδεύονταν από την πίσω πόρτα με τα φράκα τους για να ορκιστούν. Οι Δημήτρης Παπασπύρου και Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, (πατέρας του σημερινού πρωθυπουργού) που ήταν στελέχη και οι δύο της Ένωσης Κέντρου ορκίζονται υπουργοί της κυβέρνησης της ΕΡΕ. Συνέχισαν και άλλοι αποστάτες βουλευτές της Ε.Κ μέχρι που η ζυγαριά έδειχνε με τα νούμερα ότι σχηματίζεται νέα κυβέρνηση και ανατρέπεται ο Γ. Παπανδρέου και η κυβέρνηση του. Ο πρόεδρος της Βουλής και συνοδοιπόρος του Παπανδρέου στην Ένωση Γεώργιος Αθανασιάδης Νόβας έχει δεχτεί εντολή σχηματισμού κυβέρνησης από το Βασιλιά μέσα σε ένα τέταρτο. To ίδιο βράδυέχει ορκιστεί. Δυσκολεύτηκαν αλλά μετά και από παρέμβαση των Αμερικάνων, πείσθηκαν πολλοί βουλευτές (39 βουλευτές της ΕΚ συνολικά) να αποστατήσουν και να πέσει η κυβέρνηση του Παπανδρέου. Το παρασκήνιο όλων αυτών των διαδικασιών έχει γεμίσει ολόκληρους τόμους.

Έτσι ολοκληρώθηκε ένα πρακτικά κοινοβουλευτικό πραξικόπημα, στο οποίο η κατάχρηση εξουσίας από το Βασιλιά μαζί με λίγο σπρώξιμο από τις ΗΠΑ και τη συνεργεία των αποστατών ανέτρεψε τον εκλεγμένο με απόλυτη πλειοψηφία πρωθυπουργό. Τα νέα της συνωμοσίας έγιναν δεκτά με τρομερό θυμό από τους οπαδούς της Ένωσης Κέντρου και της ΕΔΑ, οι οποίοι βγήκαν στους δρόμους κατά εκατοντάδες χιλιάδες: “Κάτω η μοναρχία” “Οι προδότες στο Γουδί”, “Δεν σε θέλει ο λαός, παρ’ τη μάνα σου και μπρος” ήταν τα συνθήματα του κόσμου. Στις 21 Ιουλίου, κατά τη διάλυση άλλης μια τεράστιας διαδήλωσης δολοφονείται από σφαίρα της αστυνομίας ο φοιτητής Σωτήρης Πετρούλας.

 Η τελική κυβέρνηση αποστατών θα τερματιστεί εντέλει το Δεκέμβριο του 1966 με το σκοπό να γίνουν εκλογές.  Αντί για εκλογές, είχε έρθει η ώρα της χούντας. 4 μήνες μετά την τελευταία κυβέρνηση αποστατών, ένας επίορκος συνταγματάρχης Παπαδόπουλος και μερικοί ακόμη ακροδεξιοί αξιωματικοί θα βάλουν τη χώρα σε γύψο για μια επταετία. Το σχέδιο των ΗΠΑ προς το παρόν είχε πετύχει.