Μήλον της έριδος η απόφαση της Ιαπωνίας για απόρριψη πυρηνικών λυμάτων στον Ειρηνικό ωκεανό

Ο Καναδάς στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας αντίδρασης καθώς οι επιστημονικές, πολιτικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες αυξάνονται

Δημήτρης Βοχαΐτης‍

‍

Σε μία περιβαλλοντική απόφαση με εκτεταμένες επιπτώσεις, η Ιαπωνία θα απορρίψει 133 εκατομμύρια τόνους επεξεργασμένων πυρηνικών λυμάτων από τον ανενεργό πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα Νταϊίτσι (Fukushima Daiichi) στον Ειρηνικό Ωκεανό έχει προκαλέσει παγκόσμια αναταραχή, με τον Καναδά να εμφανίζεται στο επίκεντρο της διεθνούς διαμάχης κατά της απόφασης αυτής.
Ο πυρηνικός σταθμός της Φουκοσίμα Νταϊίτσι πλημμύρισε και υπέστη τεράστιες ζημιές από το τσουνάμι που ακολούθησε μετά τον σεισμό των 9,1 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ στην περιοχή Τόχοκου βορειοανατολικά της Ιαπωνίας. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι το ύψος των κυμάτων του τσουνάμι έφτασαν τα 40,5 μέτρα και ταχύτητα έως 700χλμ/ώρα. Σύμφωνα με επίσημες μετρήσεις που δημοσιοποιήθηκαν το 2021, 19.759 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους, 6.242 τραυματίστηκαν και 2.553 άνθρωποι αγνοούνται μετά τον σεισμό και το τσουνάμι. Σύμφωνα με μία άλλη επίσημη αναφορά του 2015, 228.863 άνθρωποι ζουν μακριά από τις εστίες τους ακόμα και σήμερα. Το σαρωτικό τσουνάμι που ακολούθησε κατέστρεψε τις γεννήτριες ρεύματος και ψύξης των αντιδραστήρων 1, 2 και 3 με αποτέλεσμα τη διαρροή ραδιενέργειας. Το νερό που χρησιμοποιήθηκε για να ψύξει τους πυρήνες των αντιδραστήρων διέρρευσε στα υπόγεια των αντιδραστήρων και αναμείχθηκε με το βρόχινο νερό και τον υδάτινο ορίζοντα. Σε περισσότερες από 1000 δεξαμενές έχουν συγκεντρωθεί περισσότεροι από 133 εκατομμύρια τόνοι μολυσμένων υδάτων εκ των οποίων περίπου το 70% αυτών έχουν φιλτραριστεί αλλά εξακολουθούν να περιέχουν καίσιο (Cs) και άλλα ραδιονουκλίδια τα οποία ξεπερνούν τα όρια για την απόρριψή τους.

Τα Σοκ Κύματα της Ανακοίνωσης
Το ζήτημα χρονολογείται από τον Απρίλιο του 2021 όταν η ιαπωνική κυβέρνηση αφού εξάντλησε τις δυνατότητες αποθήκευσης των μολυσμένων υδάτων που χρησιμοποιήθηκαν για την ψύξη των αντιδραστήρων της Φουκουσίμα, ανακοίνωσε το σχέδιο απόρριψής τους στον Ειρηνικό ωκεανό. Η απόφαση, εξήγησε το Τόκιο, καθοδηγήθηκε από τις συμβουλές των ειδικών, υπογραμμίζοντας την εκτεταμένη επεξεργασία των λυμάτων για την απομάκρυνση των ραδιονουκλιδίων, συμπεριλαμβανομένων και των ισοτόπων που είναι επιβλαβή για την ανθρώπινη υγεία, εκτός από το τρίτιο (³H). Οι Ιάπωνες αξιωματούχοι υποστήριξαν ότι η χαμηλή ραδιενέργεια του τριτίου και η τεράστια αραίωση που θα υπάρξει στα ωκεάνια ύδατα θα μετριάσουν τους περιβαλλοντικούς κινδύνους.
Παρόλα αυτά, ο σκεπτικισμός κυριαρχεί διεθνώς παρά τις διαβεβαιώσεις. Με την ανακοίνωση της απόφασης ο Καναδάς αντέκρουσε την πρόταση προτάσσοντας τις βαθιές οικολογικές και υγειονομικές ανησυχίες της κυβέρνησης και των πολιτών της χώρας. Περιβαλλοντικοί ακτιβιστές, αυτόχθονες ομάδες, πολιτικές προσωπικότητες και επιστήμονες σε όλο τον Καναδά όρθωσαν αντίλογο επισημαίνοντας τα κενά που υπάρχουν για τις επιπτώσεις των ραδιενεργών αποβλήτων στους ωκεανούς και απαιτώντας αυστηρό διεθνή έλεγχο.

Πολιτικό μπαράζ του Καναδά
Αντιδρώντας στην επίμαχη στρατηγική της Ιαπωνίας, ο Καναδός πρωθυπουργός, Τζάστιν Τρουντό, καταδίκασε αμέσως την κίνηση τονίζοντας πως "Η προστασία των ωκεανών του κόσμου είναι ευθύνη που μοιράζονται όλα τα έθνη. Οι αποφάσεις αυτού του μεγέθους δεν πρέπει να λαμβάνονται μονομερώς, αλλά μέσω συλλογικής επιστημονικής και περιβαλλοντικής αξιολόγησης".
Ο υπουργός Εξωτερικών του Καναδά,  Μαρκ Γκαρνό, ενίσχυσε αυτή τη στάση, επικοινωνώντας με τον Ιάπωνα ομόλογό του για να επιμείνει σε μια συλλογική προσέγγιση. "Προτρέπουμε την Ιαπωνία να σταματήσει τα σχέδιά της και να συμμετάσχει σε ουσιαστικό διάλογο με τους διεθνείς εταίρους της. Αυτό δεν είναι απλώς ένα περιφερειακό ζήτημα, αλλά ένα παγκόσμιο, που απαιτεί διαφάνεια και τήρηση των υψηλότερων προτύπων προστασίας του περιβάλλοντος", ανέφερε η επίσημη δήλωση του.
Οι πολιτικές αυτές δηλώσεις συνέπεσαν με την αυξημένη επαγρύπνηση που υπάρχει στην χώρα μετά τις εκτεταμένες καταστροφές που υπήρξαν λόγω των πυρκαγιών. Επίσης, συγκλήθηκε άμεσα διακομματική επιτροπή για την αντιμετώπιση της ιαπωνικής απόφασης εμμένοντας στη σοβαρότητα της κατάστασης και μία έκτακτη σύνοδο στην οποίαν συμμετείχαν επιστήμονες και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, με αποκορύφωμα ένα ψήφισμα για την αμφισβήτηση του σχεδίου της Ιαπωνίας σε διεθνές επίπεδο.

Απογοήτευση της Επιστημονικής Κοινότητας
Κεντρική θέση στην εγχώρια και διεθνή αντίδραση του Καναδά έχει και η συμβολή της επιστημονικής του κοινότητας. Η Δρ Ισαβέλλα Στ-Αμάντ, μια εξέχουσα θαλάσσια βιολόγος του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας, εξέφρασε ανησυχίες που έχουν απήχηση σε παγκόσμιους επιστημονικούς κύκλους: "Ενώ η Ιαπωνία ισχυρίζεται ότι η απελευθέρωση νερού είναι ασφαλής, οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις για τα θαλάσσια οικοσυστήματα δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς. Τα τρέχοντα επιστημονικά δεδομένα δεν εγγυώνται αμελητέες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, λαμβάνοντας ιδιαιτέρως υπόψη τη βιοσυσσώρευση και τις πιθανές γενετικές επιπτώσεις στη θαλάσσια ζωή».
Αυτή η προοπτική κινητοποίησε την καναδική κυβέρνηση να αυξήσει τις χρηματοδοτήσεις για ανεξάρτητες μελέτες σε συνεργασία με διεθνή ιδρύματα και διεθνείς ερευνητές. Οι συλλογικές αυτές έρευνες θα έχουν ως στόχο να παράσχουν μια ολοκληρωμένη εκτίμηση κινδύνων, συμβάλλοντας σημαντικά στα παγκόσμια δεδομένα για τη ραδιενεργή μόλυνση των ωκεανών.

Ακτιβιστές και αυτόχθονες ηγέτες: Μια συρροή φωνών
Οι περιβαλλοντικές και οι αυτόχθονες ομάδες σε εθνικό επίπεδο στάθηκαν ενωμένοι ενάντια στις πυρηνικές προθέσεις της Ιαπωνίας. Διαμαρτυρίες ξέσπασαν από το Χάλιφαξ μέχρι το Βανκούβερ, αντανακλώντας ένα κύμα κοινής γνώμης που ευνοεί την προστασία των θαλάσσιων υδάτων. Η Greenpeace Canada, μαζί με τοπικές ΜΚΟ, ενορχήστρωσαν συγκεντρώσεις και καμπάνιες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για την ενίσχυση του δημόσιου διαλόγου.
Οι φωνές των αυτόχθονων πρόσθεσαν βαθιές πολιτιστικές και πολιτισμικές διαστάσεις αφού για τα παράκτια πρώτα έθνη, επί παραδείγματι, η ιερότητα του ωκεανού ήταν πρωταρχικής σημασίας. Η αρχηγός της επικράτειας Nuu-chah-nulth στη Βρετανική Κολομβία, Λέιλα Σινκλέιρ, τόνισε πως "Αυτά τα νερά, που βρίθουν από ιερή ζωή, είναι αναπόσπαστα στοιχεία της ταυτότητάς μας. Ενώνουμε τις φωνές μας με την παγκόσμια κοινότητα για να προστατεύσουμε τους ωκεανούς μας για τις μελλοντικές γενιές."

Διεθνής Αρένα: Ενωμένα Μέτωπα και Διαμάχες
Η θέσεις του Καναδά αντήχησαν στους διαδρόμους διεθνών οργανισμών επηρεάζοντας συμμάχους και αντιπολιτευόμενους σκεπτικιστές. Αξιοποιώντας τα διπλωματικά του δίκτυα, ο Καναδάς ξεκίνησε συζητήσεις στα Ηνωμένα Έθνη, ζητώντας από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) την επείγουσα περιβαλλοντική αναθεώρηση των οπτικών της.
Η ανταπόκριση από τους παγκόσμιους ομολόγους ήταν ανάμεικτη αλλά σημαντική. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ζήτησε μια λεπτομερή μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων πριν από την έναρξη οποιασδήποτε απόρριψης των λημμάτων στον Ειρηνικό ωκεανό από την ιαπωνική κυβέρνηση. Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ, παραδοσιακός σύμμαχος των «βορείων» της αμερικανικής ηπείρου, επέδειξαν επιφυλακτική υποστήριξη προς την Ιαπωνία επικαλούμενη την εμπιστοσύνη τους «στη συμμόρφωση του Τόκιο στα διεθνή πρότυπα ασφάλειας».
Διεθνείς επιστημονικοί φορείς όπως ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (International Maritime Organization) και μη κυβερνητικοί περιβαλλοντικοί οργανισμοί εξέφρασαν ομόφωνα την ανησυχία τους. «Βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΔΝΟ, Κιτάκ Λιμ. «Αυτή η απόφαση αποτελεί σημαντικό προηγούμενο για το διεθνές περιβαλλοντικό δίκαιο και την πυρηνική ασφάλεια. Είναι επιτακτική ανάγκη να προχωρήσουμε βάση αδιάψευστων επιστημονικών στοιχείων και πλήρεις περιβαλλοντικές εκτιμήσεις».
Αντίθετα, η διαφοροποιημένη στάση του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (International Atomic Energy Agency) αναγνώρισε τη διαφανή δέσμευση της Ιαπωνίας με τον οργανισμό, ενώ έδωσε έμφαση στην αυστηρή παρακολούθηση που απαιτείται κατά την ελεγχόμενη έκλυση των λυμάτων.

The Way Forward: Uncharted Waters
Καθώς αυτό το περίπλοκο σενάριο εκτυλίσσεται ο ρόλος του Καναδά παραμένει καθοριστικός. Με την ενθάρρυνση των παγκόσμιων εταίρων, υποστηρίζοντας την επιστημονική έρευνα και εκφράζοντας τις περιβαλλοντικές ανησυχίες του πληθυσμού του, ο Καναδάς ενισχύει τη θέση του σε θέματα που άπτονται στην διαχείριση περιβαλλοντικών ζητημάτων.
Παρά τις διαφοροποιήσεις και αντιθέσεις που εκφράζονται στο ζήτημα, ένα στοιχείο δεσμεύει όλα τα μέρη: η έκκληση για σχολαστική επιστημονική αναθεώρηση και διερεύνηση. Η ομοφωνία όλων των μερών συγκλίνει στην επίτευξη εξαντλητικών περιβαλλοντικών μελετών για την καταγραφή των όποιων πιθανών οικολογικών, υγειονομικών και διπλωματικών επιπτώσεων που μπορούν να υπάρξουν.
Η απόφαση της Ιαπωνίας για την απόρριψη των πυρηνικών λυμάτων έχει μετατραπεί σε λυδία λίθο για την ίδια αλλά και για την παγκόσμια περιβαλλοντική διακυβέρνηση βιώσιμης ανάπτυξης, την επιστημονική συνεργασία και τη διπλωματία κρίσεων. Η κατάσταση, εκ των πραγμάτων, απαιτεί την ισορροπία μεταξύ των υλικοτεχνικών δεινών της Ιαπωνίας, των διεθνών της υποχρεώσεων και του αδιαμφισβήτητου δικαιώματος των πολιτών διεθνώς σε έναν υγιή, ασφαλή και ακμάζοντα φυσικό κόσμο.
Οι επόμενοι μήνες θα είναι ενδεικτικοί, καθώς οι διπλωματικοί ελιγμοί, τα ευρήματα των ερευνών και οι διεθνείς πιέσεις συγκλίνουν σε αυτό το ζήτημα. Μέσα στη διχόνοια, ο συλλογικός στόχος για τη διατήρηση του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη συνύπαρξη και ανάπτυξη παραμένει ως φάρος στα ταραγμένα νερά αυτής της εποχής.

‍