Αυξανόμενα ελλείμματα και χρέος: Η ανησυχητική τάση στους κυβερνητικούς προϋπολογισμούς του Καναδά

Οικονομική ανάλυση για τα χρέη
Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Fraser που δημοσιεύθηκε πρόσφατα, τα ελλείμματα των προϋπολογισμών και το αυξανόμενο χρέος των κυβερνήσεων -ομόσπονδης και επαρχιακών- έχουν γίνει κοινή τάση στις εφαρμοζόμενες πολιτικές τους και προαναγγέλλουν δυστοκία πληρωμών από τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Παρότι πολλές επαρχίες κατέγραψαν πλεονάσμα το 2021-‘22, κάποιες από αυτές (κυρίως το Οντάριο και το Κεμπέκ) κατέγραψαν ελλείμματα το 2022-‘23. Οι προβλέψεις για το τρέχον οικονομικό έτος, 2023-’24, αναμένεται ότι θα φτάσει εν συνόλω στο ιστορικό των 2,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι προβλέψεις δεν είναι θετικές καθώς οι ελλειμματικές τάσεις θα συνεχίσουν να υπάρχουν και στο μέλλον.
Η συσσώρευση του δημόσιου χρέους δεν έχει όχι μόνο μακροπρόθεσμο κόστος αλλά και άμεσο. Ακριβώς όπως τα νοικοκυριά έτσι και οι κυβερνήσεις είναι υποχρεωμένες να πληρώνουν τόκους στο υπάρχων χρέος τους. Οι πληρωμές των τόκων αφαιρούν πόρους από άλλες προτεραιότητες όπως να υποστηρίξουν προγράμματα υγείας, εκπαίδευσης και κοινωνικά υπηρεσιών ή και να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα του Καναδά. Άξιο λόγου είναι ότι ενώ η κεντρική τράπεζα του Καναδά έχει αυξήσει τα επιτόκια τα τελευταία δύο χρόνια για να αντιμετωπιστούν οι υψηλές πληθωριστικές πιέσεις που καταγράφονται. Γεγονός το οποίο έχει συμβάλει στην αύξηση των τόκων για τα χρέη των κυβερνήσεων της χώρας (επαρχιακές και ομόσπονδη).
Τρέχουσες πληρωμές τόκων
Η συσσώρευση του χρέους της κυβέρνησης από την ύφεση του 2008-2009 έχει προστεθεί στα δισεκατομμύρια δολάρια των τόκων που επωμίζονται κάθε χρόνο οι καναδικές κυβερνήσεις αφού οι πληρωμές τόκων μόνο της ομόσπονδης κυβέρνησης αναμένεται να φτάσουν τα 46,5 δισ. δολάρια που αναμένεται να καταγραφεί ως το 10,2% των συνολικών εσόδων της κεντρικής κυβέρνησης το 2023-‘24. Με άλλα λόγια, η κεντρική κυβέρνηση δαπανά περισσότερα από 10 λεπτά από κάθε δολάριο εσόδων που λαμβάνει για τις πληρωμές τόκων. Μεταξύ των επαρχιών, οι τρέχουσες προβλέψεις καταδεικνύουν ότι η επαρχία του Newfoundland and Labrador θα διαθέσει ποσοστό μεγαλύτερο από αυτό της ομόσπονδης αφού υπολογίζεται να είναι 10,6%. Η Manitoba βρίσκεται στην δεύτερη θέση με πρόβλεψη δαπάνης που θα είναι στο 10,1% των εσόδων του σε πληρωμές τόκων. Οι δύο πλέον πολυπληθείς επαρχίες του Καναδά, το Ontario και το Quebec ακολουθούν δαπανώντας 6,7% και 6,6% αντίστοιχα των επαρχιακών τους εσόδων σε πληρωμές τόκων. Μόνο για φέτος υπολογίζεται πως η ομόσπονδη και οι επαρχιακές κυβερνήσεις θα διαθέσουν περίπου 81,8 δισ. δολάρια σε πληρωμές τόκων.
Επειδή, όμως, οι πληρωμές τόκων εισέρχονται στην περίοδο όπου οι τόκοι έχουν αρχίσει να αυξάνονται είναι αναμενόμενο πως το κόστος δανεισμού θα αυξηθεί σταδιακά. Η αύξηση αυτή ως ποσοστό της οικονομίας θεωρείτε δεδομένο πως μπορεί να οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο όπου θα χρειαστούν περισσότερα εισοδήματα στα ταμεία των κυβερνήσεων για να χρηματοδοτήσουν το δημόσιο χρέος, αφήνοντας με αυτόν τον τρόπο λιγότερους πόρους για τον ιδιωτικό τομέα. Γεγονός το οποίο θα μπορεί να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών.
Επιβάρυνση για τους Καναδούς
Είναι γνωστό πως πληρωμές των κρατικών χρεών και τόκων πληρώνονται στο τέλος από τους πολίτες μίας χώρας μέσω της αύξησης των φόρων. Οι κάτοικοι του Newfoundland and Labrador έχουν με διαφορά τις υψηλότερες πληρωμές τόκων ανά άτομο αφού το χρέος που τους επιβαρύνει είναι της τάξεως των 3.225 δολαρίων. Οι κάτοικοι της Manitoba έχουν χρέος της τάξεως των 2728 δολαρίων ανά άτομο. Το Quebec βρίσκεται στην τρίτη θέση με 2.323 ανά άτομο ενώ οι κάτοικοι της British Columbia έχον το χαμηλότερο χρέος ανά άτομο που είναι 1.764 δολάρια ανά άτομο. Αυτές οι τιμές καθιστούν σαφές ότι το δημόσιο χρέος αποτελεί πλέον σημαντικό βάρος για τους φορολογούμενους του Καναδά.
Στο σημείο αυτό να σημειωθεί πως οι πληρωμές τόκων που επιβαρύνουν τις τοπικές κυβερνήσεις εξαιρούνται από τα προαναφερόμενα ποσά γιατί οι επαρχιακές κυβερνήσεις δεν μπορούν να συσσωρεύσουν μεγάλο χρέος καθώς επιβάλλουν κανονισμούς και περιορισμούς στο χρέος των κυβερνήσεων τους. Παρόλα αυτά, οι επαρχιακές δαπάνες τόκων αντιστοιχούσαν στο 4,4% του συνολικού ποσού των τόκων του δημόσιου τομέα στον Καναδά σύμφωνα με τα στοιχεία για το οικονομικό έτος  2022-2023. Μόλις, όμως, συμπεριληφθούν αυτές οι δαπάνες αυξάνονται κατά περισσότερα δισεκατομμύρια.
Οι τόκοι σε προοπτική
Βασική οικονομική αρχή είναι πως με την αύξηση των τόκων λιγότεροι πόροι μένουν στα ταμεία για φορολογικές ελαφρύνσεις και δημόσιες πολιτικές. Η ανάλυση του Ινστιτούτου Fraser συνεχίζει συγκρίνοντας τους τόκους με άλλες κυβερνητικές δαπάνες, πηγές εσόδων και άλλα στοιχεία των προϋπολογισμών συγκρίνοντας τις τέσσερις πολυπληθέστερες επαρχίες της χώρας (Οντάριο, Κεμπέκ, Αλμπέρτα και Βρετανική Κολομβία).
Σύμφωνα με στοιχεία του ομόσπονδου Υπουργείου Οικονομικών οι δαπάνες τόκων για την ομόσπονδη κυβέρνηση αναμένεται να ανέλθουν στα 46,5 δισεκατομμύρια δολάρια το τρέχων οικονομικό έτος αφού, επί παραδείγματι, το ποσό που θα δαπανηθεί για τις πληρωμές τόκων φέτος αναμένεται να είναι σχεδόν το ίδιο με το ποσό που η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα καταβάλει στις επαρχίες για το Πρόγραμμα Υγείας του Καναδά ώστε να διασφαλίσει συγκρίσιμα επίπεδα υγειονομικής περίθαλψης σε όλη τη χώρα. Οι πληρωμές τόκων είναι επίσης σημαντικά μεγαλύτερες από τα 31,2 δισεκατομμύρια δολάρια που η ομοσπονδιακή κυβέρνηση αναμένει να δαπανήσει για τα παιδικά επιδόματα φέτος.
Η κυβέρνηση της Οντάριο θα δαπανήσει μόνο για τόκους το ποσό των 13,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αυτό αντιστοιχεί σε περισσότερα από 1 δισεκατομμύριο δολάρια απ’ ότι δαπανά η επαρχία για την τριτοβάθμια εκπαίδευση (12,1 δισεκατομμύρια δολάρια). Συνεπάγεται ότι περισσότερα από 1 δισεκατομμύριο δολάρια τον μήνα μόνο σε τόκους σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει δημοσιοποιήσει το Υπουργείο Οικονομικών του Οντάριο. Αναμένεται πως η χρέωση θα συνεχίσει να αυξάνεται στο εγγύς μέλλον, πράγμα που σημαίνει ότι οι δαπάνες για τους τόκους είναι πιθανό να αυξηθούν περαιτέρω σε σύγκριση με άλλα στοιχεία δαπανών. Σύμφωνα με την ενημέρωση του φθινοπωρινού προϋπολογισμού του 2023, αναμένεται οι δαπάνες για τους τόκους να αυξηθούν κατά μέσο όρο 7,0% ετησίως μεταξύ των οικονομικών ετών του 2022-‘23 και του 2024-‘25. Αντίθετα, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δαπανών για την υγεία αναμένεται να είναι 5,3%. Απλώς, οι δαπάνες για τους τόκους είναι ένα από τα γρηγορότερα αυξανόμενα στοιχεία του προϋπολογισμού της Οντάριο. Οι κάτοικοι της Οντάριο επιφορτίζονται επίσης για την πληρωμή ενός μέρους των ομοσπονδιακών δαπανών για τους τόκους. Οι συνολικές ομοσπονδιακές-επαρχιακές δαπάνες για τους τόκους στην Οντάριο θα ανέλθουν σε 31,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023-‘24. Συγκριτικά αυτά είναι σχεδόν όσα είναι τα 34,7 δισεκατομμύρια δολάρια που σχεδιάζει να δαπανήσει η επαρχιακή κυβέρνηση του Οντάριο για την εκπαίδευση Κ-12 το 2023-2024.
Οι δαπάνες για τους τόκους στην Κεμπέκ
Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών του Κεμπέκ, η κυβέρνηση αναμένει ότι οι επαρχιακοί τόκοι θα ανέλθουν σε 9,9 δισεκατομμύρια δολάρια για το τρέχων οικονομικό έτος. Οι επαρχιακές επιταγές τόκων προβλέπεται να είναι μεγαλύτερες από το ποσό που θα λάβει η επαρχία από το Canada Health Transfer που υπολογίζεται πως θα είναι 8,8 δισεκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, οι κάτοικοι του Κεμπέκ είναι επιφορτισμένοι με 10,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε ομοσπονδιακούς τόκους. Αυτή η κατανομή σημαίνει ότι οι συνολικές πληρωμές τόκων που καταβάλλονται από τους κατοίκους του Κεμπέκ φέτος μπορεί να ανέλθουν σε 20,3 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό είναι περισσότερο από το ποσό που προβλέπεται ότι θα δαπανήσει η επαρχία για την εκπαίδευση Κ-12 (19,9 δισεκατομμύρια δολάρια) το 2023-‘24.
Το χρέος της Βρετανικής Κολομβίας
Αν και οι κάτοικοι της Βρετανικής Κολομβίας έχουν ένα από τα χαμηλότερα χρέη στην χώρα, οι τόκοι εξακολουθούν να είναι μια σημαντική δαπάνη και για αυτήν την επαρχιακή κυβέρνηση. Σύμφωνα με τα δημοσιοποιημένα στοιχεία της κυβέρνησης της Βρετανικής Κολομβίας προβλέπετε να δαπανήσει 3,3 δισεκατομμύρια δολάρια για τις πληρωμές τόκων για το τρέχων οικονομικό έτος. Το ποσό αυτό είναι μεγαλύτερο από αυτό που η επαρχία προβλέπει να εισπράξει από τον φόρο άνθρακα το οποίο προβλέπει πως θα είναι 2,7 δισεκατομμύρια δολάρια. Το μερίδιο που της αναλογεί για τους ομοσπονδιακούς τόκους, 6,3 δισεκατομμύρια δολάρια, αυξάνει το συνολικό λογαριασμό τόκων σε περίπου 9,6 δισεκατομμύρια δολάρια. Τα συνολικά χρέη για τους τόκους της Βρετανικής Κολομβίας είναι υψηλότερες από τα 9,1 δισεκατομμύρια δολάρια που η επαρχία προβλέπει να δαπανήσει για τις κοινωνικές υπηρεσίες φέτος.

Το κόστος των τόκων για την Αλμπέρτα
Τα χρέη στην Αλμπέρτα έχουν αυξηθεί λόγω των τόκων. Από τη δεκαετία του 1990 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000 η επαρχία μείωσε το χρέος της τόσο πολύ που θεωρείται πως το εκμηδένισε. Ωστόσο, η εφορμογή των πολιτικών υγείας της χειροτέρευσε σημαντικά το 2016-’17 φέρνοντας ως αποτέλεσμα την συσσώρευση χρέους κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής ύφεσης. Σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα, οι ετήσιοι τόκοι της επαρχίας αυξήθηκαν από 776 εκατομμύρια δολάρια το 2015-‘16 σε 3,2 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023-‘24. Η δαπάνη σε τόκους φέτος είναι μεγαλύτερη από το ποσό που η επαρχία προβλέπει να δαπανήσει για τις κοινωνικές παροχές Παιδιών και Οικογένειας. Οι συνολικοί και σε συνδυασμό οι ομοσπονδιακοί και επαρχιακοί τόκοι για την Αλμπέρτα ανέρχονται σε 8,6 δισεκατομμύρια δολάρια το τρέχων  οικονομικό έτος. Σύμφωνα με τα δημοσιοποιημένα στοιχεία του ΥπΟικ της Αλμπέρτα και όπως συμβαίνει στις επαρχίες του Οντάριο και του Κεμπέκ, η δαπάνη της επαρχίας σε τόκους είναι σχεδόν τόση όσο η επαρχία έχει προϋπολογίσει να δαπανήσει για την εκπαίδευση Κ-12 φέτος.
Συνολικοί τόκοι
Συνολικά, οι τόκοι για τις καναδικές κυβερνήσεις -ομοσπονδιακές, επαρχιακές και δημοτικές- ανήλθαν σε 81,9 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022-’23, σύμφωνα με τα διαθέσιμα οικονομικά δεδομένα. Με άλλα λόγια αυτό είναι ποσό που δαπανήθηκε για τη δημόσια εκπαίδευση Κ-12 στον Καναδά το οποίο ανέρχεται στα 81,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020-‘21, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία. Επιπλέον, οι συνολικοί τόκοι υπερέβησαν επίσης τις δαπάνες για τα επιδόματα συνταξιοδότησης (79,7 δισεκατομμύρια δολάρια) που αποκτήθηκαν μέσω των Σχεδίων Σύνταξης Καναδά και Κεμπέκ (CPP και QPP) το 2022/23. Αυτές οι συγκρίσεις μας επιτρέπουν να δείξουμε την κλίμακα των τόκων σε ολόκληρη τη χώρα. Επίσης, παρέχουν μια εικόνα του βαθμού με τον οποίο η συσσώρευση χρέους αποσπά πόρους από σημαντικές δημόσιες προτεραιότητες.
Συμπερασματικά
Η συνοπτική και συγκριτική αυτή μελέτη του Ινστιτούτου Fraser δείχνει ότι τα ελλείμματα και το δημόσιο χρέος έχουν σημαντικό κόστος για τους Καναδούς. Το μεγαλύτερο ποσοστό των πόρων κατευθύνονται συνήθως προς τις πληρωμές τόκων όταν αυξάνεται το χρέος της κυβέρνησης. Αυτά τα χρήματα έχουν μετακινηθεί μακριά από σημαντικές κοινωνικές δαπάνες, όπως η φορολογική ελάφρυνση και η δαπάνη για την υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση και τις κοινωνικές υπηρεσίες πράγμα που αποδεικνύει πως οι καναδικές κυβερνήσεις πρέπει να αναπτύξουν σχέδια για να αντιμετωπίσουν την τάση αύξησης των τόκων καθώς η αποτυχία να το κάνουν θα έχει αρνητικές συνέπειες για τις καναδικές οικογένειες μικροοικονομίες αλλά και την καναδική οικονομία -επαρχιακή και ομόσπονδη- τα επόμενα χρόνια.

‍