Μετάθεση του Διονύση Πρωτοπαπά στην Ουάσινγκτον, η «σκληρή» γεωοικονομία των ΗΠΑ και το ελληνικό στοίχημα ισχύος

Δημήτρης Βοχαΐτης - LJI Reporter
Η μετάβαση του Διονύση Πρωτοπαπά από τον θώκο του επικεφαλής Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων (ΟΕΥ) στο Τορόντο στην Πρεσβεία της Ελλάδας στην Ουάσιγκτον την Τετάρτη, 3ης Σεπτεμβρίου, δεν είναι μία απλή υπηρεσιακή μετακίνηση. Είναι η επιλογή ενός διπλωμάτη οικονομίας και εμπορίου με αποδεδειγμένη ικανότητα να «διαβάζει» αγορές, κανονιστικά περιβάλλοντα και παραγωγικές αλυσίδες, σε μια πρωτεύουσα όπου η εμπορική πολιτική έχει γίνει εργαλείο εθνικής ασφάλειας. Το προφίλ του ως νομικός με θητείες στο Τόκιο, το Βερολίνο, τη Μόσχα, την Κωνσταντινούπολη και τη Νέα Υόρκη, και μακρά ενασχόληση με διεθνείς οικονομικές σχέσεις τον καθιστά ως έναν από τους ιδανικότερους αρχιτέκτονες Οικονομικής και Εμπορικής διπλωματίας για το νέο του πόστο.

Η τοποθέτηση αυτή συμπίπτει με τον μετασχηματισμό του αμερικανικού «οικονομικού και πολιτικού κράτους». Μετά το 2022, ο Νόμος CHIPS και ο Νόμος Μείωσης του Πληθωρισμού (IRA) παγίωσαν βιομηχανικά κίνητρα και επιλεκτικό προστατευτισμό. Το 2024 η Ουάσιγκτον οριστικοποίησε τον κανόνα «Foreign Entity of Concern» (FEOC) για την πίστωση 30D στα ηλεκτρικά οχήματα, πρώτα στα εξαρτήματα μπαταριών από το 2024 και στα κρίσιμα ορυκτά από το 2025, μετατοπίζοντας την παγκόσμια αλυσίδα αξίας προς «φίλιες» δικαιοδοσίες.

Στις αρχές του 2025 τέθηκε επίσης σε ισχύ το νέο καθεστώς ελέγχου αμερικανικών επενδύσεων προς την Κίνα (Outbound Investment Security Program, κατ’ εφαρμογή του ΕΟ 14105), που απαγορεύει ή υποχρεώνει σε γνωστοποίηση επενδύσεις σε ημιαγωγούς/μικροηλεκτρονική, κβαντικές τεχνολογίες και ορισμένα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Για την Αθήνα και τις ελληνικές επιχειρήσεις, αυτό σημαίνει ότι η διαχείριση ρίσκου συμμόρφωσης δεν είναι πια τεχνική λεπτομέρεια αλλά στρατηγική συνθήκη πρόσβασης στο αμερικανικό κεφάλαιο και στην αγορά.
Το 2025, η αλλαγή της εκτελεστικής εξουσίας στην Ουάσιγκτον σκλήρυνε ακόμα περισσότερο την εμπορική αρχιτεκτονική με την Προεδρική Προκήρυξη 10947 (3 Ιουνίου, 2025) αφού διπλασίασε τους δασμούς του άρθρου 232 σε χάλυβα και αλουμίνιο στο 50% (με ειδικές ρυθμίσεις για το Ηνωμένο Βασίλειο), ενώ στα μέσα Αυγούστου εγκαινίασε νέο «inclusions process», δηλαδή, τη διαδικασία με την οποία η αμερικανική διοίκηση μπορεί να προσθέτει ή να επικαιροποεί τα προϊόντα που υπάγονται στο τμήμα 232 του νόμου. Οι αλλαγές αυτές ανατρέπουν κόστη, προμηθευτικές ροές και χρονοδιαγράμματα σε κλάδους όπου ελληνικές εταιρείες εξάγουν εξαρτήματα ή μηχανήματα.

Σε παράλληλο μέτωπο, ο τομέας των ομοσπονδιακών έργων στις ΗΠΑ εισέρχεται σε αυστηρότερη φάση για τα βιομηχανικά προϊόντα αφού η τελική ρύθμιση της Ομοσπονδιακής Οδικής Αρχής (FHWA) ενεργοποιεί απαίτηση τελικής συναρμολόγησης στις ΗΠΑ για έργα που δεσμεύονται από 1η Οκτωβρίου, 2025, και ελάχιστο 55% εγχώριο περιεχόμενο από 1 Οκτωβρίου του 2026. Για τους Έλληνες εξαγωγείς και τους επενδυτές που στοχεύουν σε δημόσια έργα ή δίκτυα EV, αυτά τα χρονοδιαγράμματα είναι κρίσιμα.
Το πλέγμα των ελέγχων επεκτάθηκε και στην τεχνολογική αλυσίδα αξίας. Στις 2 Σεπτεμβρίου του 2025 το Γραφείο Βιομηχανίας και Ασφάλειας (BIS) ανακάλεσε τις εγκρίσεις «Validated End-User» για μονάδες της Intel (Dalian), της Samsung China Semiconductor και της SK hynix China, σηματοδοτώντας περαιτέρω περιορισμό στη ροή ευαίσθητων ειδών προς την κινεζική μεταποίηση. Η ένταση αυτής της πολιτικής διαχέεται σε όλο το φάσμα των προμηθευτικών αποφάσεων πολυεθνικών ομίλων.

Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον, η άμυνα και η ενέργεια παραμένουν πυλώνες της ελληνοαμερικανικής σύγκλισης. Η αμυντική σχέση έχει δομικό χαρακτήρα με την τροποποιημένη MDCA του 2021, που διεύρυνε την πρόσβαση και τη λειτουργικότητα, ενώ η πορεία απόκτησης F-35 από την Ελλάδα έχει ως σαφή ορόσημα την κοινοποίηση της DSCA στο Κογκρέσο (26 Ιανουαρίου 2024) και υπογραφή LOA για 20 αεροσκάφη με δικαίωμα προαίρεσης για άλλα 20 (25 Ιουλίου 2024).

Η ενεργειακή γεωγραφία της Ανατολικής Μεσογείου δημιουργεί πρόσθετες γέφυρες με την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες. Το τμήμα Κύπρος–Κρήτη του Great Sea Interconnector λαμβάνει χρηματοδότηση 657 εκατ. ευρώ από το CEF της ΕΕ με την Ελλάδα να οραματίζεται την Κρήτη ως κόμβο και το διασυνδεδεμένο σύστημα να ενισχύει την ασφάλεια εφοδιασμού της περιοχής. Παρά τις γνωστές καθυστερήσεις και τις νομικο-πολιτικές τριβές, η προοπτική παραμένει στρατηγική.
Σε αυτή την παγκόσμια στροφή από τη «φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση» στην «γεωοικονομία των φίλων», η Ελλάδα, χωρίς να είναι υπογράφουσα του διαδρόμου IMEC του 2023, προβάλλεται διεθνώς ως ο πιθανός ευρωπαϊκός κόμβος των μελλοντικών διασυνδέσεων ενέργειας και εφοδιαστικών αλυσίδων που θα συνδέουν τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη. Η ίδια η ΕΕ αναγνωρίζει ότι το ελληνικό έδαφος είναι η υποδομή προς την κατεύθυνση αυτή, ενώ η Ουάσιγκτον, ανεξαρτήτως κομματικής εναλλαγής, προωθεί δομικά την «οικονομική ασφάλεια» ως κεντρική συνάρτηση της εξωτερικής πολιτικής της.

Η ελληνική στρατηγική εξωστρέφειας για το 2025 μεταφράζει αυτή τη φιλοδοξία σε επιχειρησιακούς στόχους. Το Εθνικό Σχέδιο Εξωστρέφειας περιλαμβάνει 649 δράσεις, με έμφαση στις ΗΠΑ: από τη συμμετοχή σε κορυφαίες τεχνολογικές εκδηλώσεις, όπως το Consumer Electronics Show (7–10 Ιανουαρίου 2025), μέχρι τον έκτο γύρο της Στρατηγικής Διαλόγου Ελλάδας-ΗΠΑ. Αυτή η «γραμμή πλεύσης» απαιτεί διπλωμάτες που συνδέουν ρυθμιστική πληροφόρηση, τεχνολογική κατανόηση και επιχειρηματικά δίκτυα.

Εδώ εδράζεται και η σημασία της ανάθεσης στον Πρωτοπαπά. Η εμπειρία του σε ώριμες και αναδυόμενες αγορές, η τριβή του με επενδυτές και κλαδικούς φορείς στη Βόρεια Αμερική και η ικανότητά του να «μεταφράζει» περίπλοκα σχήματα συμμόρφωσης -από φορολογικά κίνητρα IRA/CHIPS μέχρι τις νέες απαιτήσεις «Buy America»- σε πρακτικές στρατηγικές για ελληνικούς ομίλους, διαφαίνεται ότι καθιστούν την Ουάσιγκτον ως το φυσικό πεδίο δράσης του. Η διπλωματία του εμπορίου σήμερα δεν είναι ρητορική «γέφυρα» αλλά μηχανική ακριβείας με προσβάσεις σε αλυσίδες προμήθειας που αναδομούνται, πιστοποιήσεις που αλλάζουν, άδειες που αναθεωρούνται και χρονισμούς που αν δεν προλάβεις, θεωρείτε δεδομένο ότι θα χαθούν οι ευκαιρίες.

Η επιλογή του συνδέεται και με τη μεσοπρόθεσμη στοχοθεσία του ελληνικού ΥΠΕΞ για τη θεσμική θωράκιση της οικονομικής διπλωματίας, την αύξηση των εξαγωγών υψηλής προστιθέμενης αξίας, την ενίσχυση διμερών επενδυτικών ροών και αξιοποίηση της ελληνικής ναυτιλίας, της ενέργειας και της άμυνας ως πολλαπλασιαστών ισχύος. Στις ΗΠΑ του 2025 -με πιο ακριβό χάλυβα, αυστηρότερα φίλτρα τεχνολογίας, «αμερικανοποίηση» των δημοσίων συμβάσεων και αμυντική λειτουργικότητα που βαθαίνει- ο ρόλος του επικεφαλής των ΟΕΥ δεν είναι απλώς προωθητικός. Είναι στρατηγικός διαχειριστής ρυθμιστικού ρίσκου και αρχιτέκτονας βιομηχανικών συμπράξεων.

Η Ουάσιγκτον, τέλος, είναι και πρωτεύουσα όπου διασταυρώνονται τα μεγάλα ζητήματα της επόμενης δεκαετίας που είναι η πράσινη βιομηχανική πολιτική, ο ανασχεδιασμός εφοδιαστικών αλυσίδων, η τεχνολογική κυριαρχία, τα νέα συμμαχικά πρότυπα στην άμυνα. Για μια χώρα που έχει ήδη αναβαθμίσει τον ρόλο της στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια, η αποστολή του Διονύση Πρωτοπαπά είναι να μετατρέψει τη συγκυρία σε διαρκές πλεονέκτημα και με στόχο να το κάνει με την αθόρυβη, αλλά αποφασιστική τεχνουργία ενός διπλωμάτη που ξέρει να «κλειδώνει» ευκαιρίες όταν αυτές ακόμη είναι υπό διαμόρφωση.

‍