TIFF 2025: Καθρέφτες του κόσμου και μυστικές διέξοδοι

Δημήτρης Βοχαΐτης - LJI Reporter
Το Τορόντο έχει φορέσει ξανά τα φώτα του σινεμά. Από τις 4 ως τις 14 Σεπτεμβρίου 2025, το Toronto International Film Festival, στην πεντηκοστή του έκδοση, ανοίγει την αυλαία του σε μια πόλη που σφύζει από αναμονή και συλλογική συγκίνηση. Οι δρόμοι γύρω από το King Street γεμίζουν βήματα, φωνές, κάμερες, ενώ η αίσθηση της γιορτής αγγίζει σχεδόν το θεατρικό. Για έντεκα νύχτες, το φεστιβάλ φέρνει κοντά μεγάλους δημιουργούς, ανερχόμενες φωνές, ιστορίες από τις τέσσερις γωνιές του κόσμου και ένα κοινό που δεν αναζητά απλώς ταινίες, αλλά τρόπους να δει τον κόσμο ξανά.
Η έναρξη ήρθε με μία ταινία που αγγίζει προσωπικές χορδές. Το ντοκιμαντέρ “John Candy: I Like Me”, σε σκηνοθεσία του Colin Hanks και παραγωγή του Ryan Reynolds, ξεδιπλώνει τον άνθρωπο πίσω από τον μύθο του γέλιου. Ο Candy εμφανίζεται όχι ως εθνικό κωμικό σύμβολο, αλλά ως ένας Τορoντονιανός που έζησε με ευαισθησία, ανασφάλειες και βαθιά ζεστασιά, αφήνοντας πίσω του μια διακριτική αλλά ηχηρή κληρονομιά. Είναι μια τρυφερή υπόσχεση για το πνεύμα που διατρέχει φέτος το φεστιβάλ: όχι μόνο επιφανειακή λάμψη, αλλά και προσωπικές αφηγήσεις, που κοιτούν κατευθείαν στο βλέμμα του θεατή.
Μισός αιώνας ιστορίας δεν φέρνει μόνο δόξα, αλλά και επαναπροσδιορισμό. Το TIFF 50 παρουσιάζει 292 ταινίες, λιγότερες από τις προ-πανδημικές χρονιές, αλλά κάθε μία προσεγμένη και μεστότερη σε νόημα, και φέτος καταθέτει ένα πρόγραμμα που ξεχειλίζει από θεματική τόλμη. Η ατζέντα εκτείνεται από ζητήματα οικολογίας και πολιτικής καταπίεσης μέχρι τη διάλυση των ταυτοτήτων στις παρυφές της σύγχρονης κοινωνίας. Η Μέση Ανατολή συναντά τη Βόρεια Αμερική, οι ιστορίες περιθωριοποιημένων κοινοτήτων συναντούν το κεντρικό πολιτικό βλέμμα, ενώ ταυτόχρονα οι προσωπικές αφηγήσεις επιμένουν να υπενθυμίζουν ότι το σινεμά παραμένει ο πιο άμεσος τρόπος να πούμε: «Κοίταξε μέσα μου, να σε βρω μέσα σου».
Η λάμψη των σταρ δεν λείπει, αν και εδώ αντιμετωπίζεται σαν υφή και όχι σαν κεντρική αφήγηση. Η Scarlett Johansson, ο Rami Malek, ο Ryan Reynolds περπατούν τα κόκκινα χαλιά, μα η κάμερα, για πρώτη φορά ίσως έπειτα από χρόνια, δεν περιορίζεται στην αποθέωση του θεάματος. Η ατμόσφαιρα μοιάζει λιγότερο με επίδειξη δύναμης και περισσότερο με πρόσκληση σε διάλογο: τι σημαίνει κινηματογράφος στον 21ο αιώνα, και πώς μπορεί να γεφυρώσει χάσματα πολιτικά, πολιτισμικά, ακόμη και συναισθηματικά;
Η συζήτηση αυτή τροφοδοτείται από τις ίδιες τις πρεμιέρες. Το “Wake Up Dead Man: A Knives Out Mystery”, με τον Daniel Craig, έρχεται να δώσει νέο αίμα στο franchise, ενώ η Chloé Zhao επανέρχεται με το “Hamnet”, που ήδη συζητείται ως μία από τις πιο ποιητικές στιγμές του φεστιβάλ. Ο Guillermo del Toro, με το “Frankenstein”, φέρνει στο TIFF τη δική του ονειρική μελαγχολία, ενώ ο Benny Safdie δοκιμάζει νέες αφηγηματικές φόρμες στο “The Smashing Machine”. Δίπλα τους, έργα όπως το “Palestine 36” και το “The Voice of Hind Rajab” ανοίγουν πολιτικές πληγές και υπενθυμίζουν ότι το σινεμά μπορεί να είναι γροθιά: μια ματιά που δεν στρέφεται αλλού, που δεν βολεύεται στην αδιαφορία.
Το TIFF άλλωστε υπήρξε πάντοτε μια αφετηρία για μεγαλύτερες διαδρομές. Η People’s Choice Award, το βραβείο του κοινού, έχει γίνει τα τελευταία χρόνια προπομπός των Όσκαρ. Οι ταινίες που θριάμβευσαν εδώ συνήθως βρίσκονται αργότερα και στην καρδιά της Ακαδημίας, δημιουργώντας ένα είδος υπόγειου ρεύματος, μια χαμηλή συχνότητα που δονείται από το Τορόντο ως το Λος Άντζελες.
Στην ίδια λογική, η φετινή διοργάνωση τιμά τα πρόσωπα που σημάδεψαν την τέχνη και το βλέμμα της εποχής. Στις 7 Σεπτεμβρίου, στο Fairmont Royal York, ο Channing Tatum θα παραλάβει το TIFF Tribute Performer Award για το Roofman. Στο ίδιο τραπέζι θα βρεθούν η Nina Hoss, ο Idris Elba, η Catherine O’Hara, αλλά και θρυλικές μορφές όπως η Jodie Foster και ο Guillermo del Toro. Οι στιγμές αυτές έχουν πάντα κάτι το τελετουργικό: δεν είναι απλώς αναγνώριση έργου, είναι μνήμη που περνά στον επόμενο κύκλο.
Κι αν το TIFF γιορτάζει φέτος τα πενήντα του χρόνια, αυτό που μένει, πέρα από τα φώτα και τα ονόματα, είναι η αίσθηση ότι ο κινηματογράφος εξακολουθεί να λειτουργεί ως καθρέφτης και ως διέξοδος. Ένας καθρέφτης που μας επιστρέφει την εικόνα μας, αλλά και μια καταπακτή απόδρασης προς πιθανότητες που δεν είχαμε σκεφτεί. Η πόλη του Τορόντο, για λίγες ημέρες, γίνεται όχι μόνο γεωγραφία, αλλά συνθήκη• όχι απλώς διοργάνωση, αλλά τόπος συνάντησης ιστοριών και βλεμμάτων.
Στο τέλος, ίσως αυτό να είναι το βαθύτερο νόημα του TIFF 2025: μια πρόσκληση να κοιτάξουμε αλλιώς. Να βυθιστούμε σε αφηγήσεις που μας αλλάζουν, να ξαναγράψουμε το βλέμμα μας μέσα από το βλέμμα των άλλων και, έστω για λίγο, να θυμηθούμε γιατί οι εικόνες μάς αγγίζουν ακόμη, γιατί φωτίζουν το σκοτάδι.

‍