Χρήσιμες πληροφορίες για τα κληρονομικά θέματα σύμφωνα με το Ελληνικό Δίκαιο

Ένα από τα θέματα, που κατά καιρούς απασχολεί τους κατοίκους του εξωτερικού είναι η κληρονομική διαδοχή, η κληρονομιά στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα κάθε περιουσιακό στοιχείο μεταβιβάζεται στους κληρονόμους μετά τον θάνατο τού ιδιοκτήτη του. Eιδικά σε μεγάλες περιουσίες καθώς και σε περιουσίες που μοιράζονται σε περισσότερες χώρες ή αποτελούνται από μετοχές και εταιρικά μερίδια ο κληρονόμος πρέπει να συλλέξει το συντομότερο δυνατό όλα τα απαραίτητα έγγραφα, τίτλους κτήσης (συμβόλαια δηλαδή με τα οποία ο κληρονομούμενος έχει αποκτήσει τα ακίνητα), τραπεζικούς λογαριασμούς, μετοχές, κλπ Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται καθώς ο κληρονόμος πρέπει να αναζητήσει άμεσα και όλες τις οικονομικές υποχρεώσεις-χρέη του κληρονομούμενου, (δηλαδή φορολογικές υποχρεώσεις, οφειλές από συμβάσεις με τρίτους κλπ.) Και αυτό γιατί δεν κληρονομεί μόνο την περιουσία του κληρονόμου αλλά και τα χρέη αυτού. Πρέπει λοιπόν να δει αν τον συμφέρει να κάνει αποδοχή κληρονομιάς ή να κάνει αποποίηση.

Σύμφωνα με τα άρθρα 1710 επόμενα του Αστικού Κώδικα της Ελλάδος, κατά το θάνατο του προσώπου η περιουσία του ως σύνολο (κληρονομιά) περιέρχεται από το νόμο ή από διαθήκη σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα (κληρονόμοι). Η κληρονομική διαδοχή από το νόμο επέρχεται όταν δεν υπάρχει διαθήκη, ή όταν η διαδοχή από διαθήκη ματαιωθεί ολικά ή μερικά. Στην εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή (διαδοχή χωρίς διαθήκη) οι κληρονόμοι ορίζονται σύμφωνα με τα άρθρα 1813-1824 του Αστικού Κώδικα και καλούνται κατά τάξεις. Στην πρώτη τάξη καλούνται οι κατιόντες του θανούντος, δηλαδή τα παιδιά του. Σε περίπτωση που δεν ζει κάποιο από τα τέκνα του τότε το ποσοστό του θα δοθεί δικό του παιδί (εγγόνι του θανόντος). Σε αυτή την τάξη τα παιδιά-κατιόντες κληρονομούν τα 3/4 κατ’ισομοιρία και ο/η Σύζυγος που επιζεί κληρονομεί το ¼. . Εφόσον δεν υπάρχουν κληρονόμοι πρώτης τάξης (δηλ. παιδιά και εγγόνια του θανόντος), τότε καλούνται οι κληρονόμοι της δεύτερης τάξης. Στη δεύτερη τάξη εντάσσονται οι γονείς του θανόντος, οι αδελφοί, καθώς και τέκνα και εγγονοί αδελφών, στην περίπτωση, που αυτοί απεβίωσαν νωρίτερα από τον κληρονομούμενο. Οι γονείς και οι αδελφοί κληρονομούν κατ’ ισομοιρία. Σε αυτή την τάξη ο/η σύζυγος που επιζεί κληρονομεί το 1/2 και το υπόλοιπο 1/2 της κληρονομιάς οι ανωτέρω αναφερθέντες. Ετεροθαλείς αδερφοί (καθώς και τέκνα και εγγονοί τους) παίρνουν το μισό της μερίδας εάν συντρέχουν με γονείς ή αμφιθαλείς ή με τα τέκνα και εγγόνια αυτών. Στην τρίτη τάξη καλούνται οι παππούδες και οι γιαγιάδες του θανόντος. Αν κατά την επαγωγή της κληρονομιάς ζουν οι παππούδες και οι γιαγιάδες και των δύο γραμμών, κληρονομούν μόνο αυτοί κατ’ ισομοιρία. Αν κατά την επαγωγή δεν ζει ο παππούς ή η γιαγιά απ’ την πατρική ή τη μητρική γραμμή, στη θέση εκείνου που έχει πεθάνει υπεισέρχονται τα τέκνα και οι εγγονοί του. Σε αυτή την τάξη ο/η σύζυγος που επιζεί κληρονομεί το 1/2 και το υπόλοιπο 1/2 της κληρονομιάς οι ανωτέρω αναφερθέντες. Στην τέταρτη τάξη καλούνται οι προπαππούδες και οι προγιαγιάδες του κληρονομουμένου. Σε αυτή την τάξη ο/η σύζυγος που επιζεί κληρονομεί το 1/2 και το υπόλοιπο 1/2 της κληρονομιάς οι ανωτέρω αναφερθέντες. Αν δεν υπάρχουν συγγενείς της πρώτης, δεύτερης, τρίτης και τέταρτης τάξης, ο/η σύζυγός που επιζεί κληρονομεί ολόκληρη την περιουσία ως πέμπτη τάξη. Επίσης, ο σύζυγος που επιζεί δικαιούται "το εξαίρετο" δηλαδή έπιπλα, οικ. αντικείμενα, ενδύματα κτλ. Εάν επιζούν τέκνα λαμβάνονται υπόψιν και οι δικές τους ανάγκες εφόσον συντρέχουν ειδικές περιστάσεις. Αν δεν υπάρχει ούτε συγγενείς ούτε σύζυγος του κληρονομουμένου, ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος καλείται το Δημόσιο ως έκτη τάξη

Όταν υπάρχει διαθήκη, οι κληρονόμοι ορίζονται στη διαθήκη. Προσοχή θέλει όταν συνταχθεί η διαθήκη να μην προσβληθεί η νόμιμη μοίρα όσων έχουν αυτό το δικαίωμα ( κατιόντες – γονείς και ο σύζυγος που επιζεί)
Μέσα στους 4 πρώτους μήνες (ή σε ένα (1) έτος σε περίπτωση που ο κληρονόμος ήταν κάτοικος εξωτερικού ή σε περίπτωση που η επαγωγή της κληρονομιάς έγινε όσο ο κληρονόμος κατοικούσε στην αλλοδαπή) ο κληρονόμος θα πρέπει να αποφασίσει τα εξής: Εάν θα προβεί σε αποδοχή ή αποποίηση της κληρονομιάς . Να σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι ο/ οι κληρονόμοι μπορούν να κάνουν όλες τις απαραίτητες διαδικασίες με τη βοήθεια τρίτου προσώπου (δικηγόρου ή μη) αφού χορηγήσουν σε αυτόν ειδικό πληρεξούσιο

Σε περίπτωση αποδοχής κληρονομιάς
Ο κληρονόμος αποδέχεται την κληρονομιά μέσα σε προθεσμία 6 μηνών από τον χρόνο του θανάτου ή από τον χρόνο της δημοσίευσης της διαθήκης. Στην περίπτωση που ο κληρονομούμενος ή οι κληρονόμοι του να διέμεναν κατά τον χρόνο του θανάτου στο εξωτερικό, η προθεσμία υποβολής της δήλωσης κληρονομιάς είναι ετήσια. Εάν υπάρχουν δυσκολίες ο έφορος μπορεί να δώσει επιπλέον προθεσμία 3 μηνών (πέραν του 6μήνου ή του έτους) μετά από αίτηση των ενδιαφερομένων. Αφού παρέλθει αυτό το διάστημα τότε υπάρχει πρόστιμο για εκπρόθεσμη δήλωση

ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΓΙΑ ΑΠΟΔΟΧΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

• 1) Ληξιαρχική πράξη θανάτου (σε περίπτωση θανόντος- κατοίκου εξωτερικού- ο θάνατος πρέπει να δηλωθεί στο αρμόδιο προξενείο)
• 2) Πιστοποιητικό πλησιεστέρων συγγενών από τον Δήμο στον οποίο ήταν εγγεγραμμένος ο θανών. Είναι πολύ σημαντικό οι κληρονόμοι (παιδιά, σύζυγος κλπ) να φαίνονται ως συγγενείς του θανόντος. Για την έκδοσή του πρέπει είτε στην οικογενειακή μερίδα του θανόντος στον Δήμο στην Ελλάδα να έχουν εγγραφεί οι πλησιέστεροι συγγενείς, δηλ. να ήταν γραμμένος ο γάμος του που έκανε στο εξωτερικό και η γέννηση των παιδιών του, είτε να γίνει μία υπεύθυνη δήλωση (στην Ελλάδα ή και στο εξωτερικό) δύο μαρτύρων, που θα αναφέρουν ποιοί είναι οι πλησιέστεροι συγγενείς. Ο Δήμος μπορεί να ζητήσει να εγγραφούν τώρα ο γάμος του θανόντος και η γέννηση των παιδιών του στο εξωτερικό.
• 3) Πιστοποιητικό από το Ειρηνοδικείο του τόπου κατοικίας του αποβιώσαντος είτε α) ότι δεν δημοσιεύθηκε διαθήκη αυτού, είτε β) εάν υπάρχει διαθήκη, πιστοποιητικό ότι δεν δημοσιεύθηκε άλλη διαθήκη και αντίγραφο της διαθήκης που έχει δημοσιευθεί.
• 4) Πιστοποιητικό ΕΝΦΙΑ από την ΔΟΥ του αποβιώσαντος ότι ο αποβιώσας είχε δηλώσει τα ακίνητα που άφησε ως κληρονομιά στις δηλώσεις Ε9 των τελευταίων 5 ετών και ότι δεν οφείλει φόρο γι 'αυτά Σημείωση: αν ο κληρονόμος δεν έχει ΑΦΜ θα χρειαστεί να εκδοθεί ΑΦΜ από τη Δ.Ο.Υ Κατοίκων εξωτερικού.
• 5) Για τις περιοχές με κτηματολόγιο: α) Πιστοποιητικό κτηματογραφούμενου ακινήτου αν η περιοχή είναι υπό κτηματογράφηση και έχει ολοκληρωθεί η Α' Ανάρτηση ή β) Απόσπασμα κτηματολογικού διαγράμματος αν η περιοχή είναι κτηματογραφημένη.
• 6) Συμβόλαια των ακινήτων που άφησε ο αποβιώσας (τίτλοι κτήσης) και πιστοποιητικά μεταγραφής. / Πρόσφατο τοπογραφικό διάγραμμα, εφόσον κληρονομείται οικόπεδο ή αγροτεμάχιο
• 7) Πλήρη στοιχεία ταυτότητας, επάγγελμα, διεύθυνση, ΑΦΜ και Δ.Ο.Υ εισοδήματος των κληρονόμων. Η δήλωση της κληρονομιάς υποβάλλεται από τους κληρονόμους στον προϊστάμενο της Εφορίας (Δ.Ο.Υ.) της κατοικίας του κληρονομούμενου. Αν ο κληρονομούμενος ήταν κάτοικος αλλοδαπής, τότε ο αρμόδιος για την παραλαβή της δήλωσης κληρονομιάς είναι ο προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ Κατοίκων Εξωτερικού. Στην περίπτωση που ο κληρονομούμενος ήταν μόνιμος κάτοικος εξωτερικού αλλά πέθανε στην Ελλάδα, τότε η δήλωση της κληρονομιάς υποβάλλεται στον προϊστάμενο της Δ.Ο.Υ του τόπου του θανάτου. Αφού υποβληθεί η δήλωση στην εφορία, ακολουθεί η υπογραφή του συμβολαίου αποδοχής κληρονομίας και η μεταγραφή του στο αρμόδιο Υποθηκοφυλακείο ή καταχώρισή του στο αρμόδιο Κτηματολόγιο. Με συμβολαιογραφικό έγγραφο γίνεται η αποδοχή μόνο των ακινήτων της κληρονομιάς.

• ΕΚΔΟΣΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΗΤΗΡΙΟΥ ειδικά για πρόσβαση σε καταθέσεις σε τραπεζικούς λογαριασμούς- το ζητούν οι τράπεζες-
  Κληρονομητήριο, ονομάζεται το πιστοποιητικό, που πιστοποιεί ότι κάποιος είναι κληρονόμος ή κληροδόχος ή εκτελεστής διαθήκης ή καταπιστευματοδόχος (εκτός από την πρώτη έννοια, του κληρονόμου, που είναι γνωστή σε όλους, οι άλλες είναι νομικές και δεν είναι της παρούσης να αναλυθούν) και εκδίδεται από το αρμόδιο δικαστήριο, κατόπιν αίτησης του ενδιαφερόμενου.
  Δικαστήριο, αρμόδιο είναι το Ειρηνοδικείο, του τόπου όπου διέμενε ο θανών, κατά το χρόνο του θανάτου του και αν δεν είχε κατοικία, τη διαμονή του και αν δεν είχε ούτε διαμονή, το Ειρηνοδικείο Αθηνών.
  Επομένως, το κληρονομητήριο χορηγεί ο αρμόδιος Ειρηνοδίκης, κατόπιν αίτησης του κληρονόμου (κατά κανόνα), η οποία αναρτάται σε ειδικό χώρο στο κατάστημα του Ειρηνοδικείου, για δέκα μέρες.
  Η σημασία-αξία του κληρονομητηρίου, είναι ότι ο κληρονόμος εφοδιάζεται με ένα επίσημο-δικαστικό έγγραφο, βάσει του οποίου τεκμαίρεται, έναντι τρίτων, ότι είναι κληρονόμος και ότι έχει τα δικαιώματα, που αναφέρονται σε αυτό και ότι δεν περιορίζεται από άλλες διατάξεις, πέραν όσων αναφέρονται σε αυτό. Αυτό το ζητάνε κυρίως οι τράπεζες για να μπορέσουν να μεταβιβάσουν χρήματα καταθέσεων, μετοχές,κλπ. Αυτό σημαίνει ότι είναι έγκυρες όλες οι πράξεις-συμβάσεις, που γίνονται μεταξύ του αναφερόμενου, ως κληρονόμου, στο εν λόγω πιστοποιητικό και των -καλόπιστων- τρίτων, όσων δηλαδή δε γνωρίζουν ότι είναι τυχόν ανακριβές ή έχει γίνει αίτηση για αφαίρεσή του κλπ.
  Αν υπάρχουν πολλοί κληρονόμοι, μπορεί με αίτηση ενός, να παρασχεθεί κοινό κληρονομητήριο, στο οποίο θα αναγράφονται τα ονόματα και οι μερίδες όλων των (συγ)κληρονόμων.

Σε περίπτωση αποποίησης κληρονομιάς
Αποποίηση της κληρονομιάς είναι η δήλωση βούλησης του προσωρινού κληρονόμου στον οποίο έχει επαχθεί η κληρονομιά ότι δεν δέχεται την κληρονομιά και δεν επιθυμεί να καταστεί οριστικός κληρονόμος. Η αποποίηση της κληρονομιάς γίνεται με δήλωση στη Γραμματεία του κατά τόπον αρμοδίου Ειρηνοδικείου (στην περιφέρεια του οποίου είχε την κατοικία ή τη διαμονή του ο κληρονομούμενος. Σε περίπτωση κατοίκου εξωτερικού αρμόδιο είναι το Ειρηνοδικείο Αθηνών Η προθεσμία για την αποποίηση της κληρονομιάς είναι τέσσερις (4) μήνες από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση της επαγωγής και του λόγου της κληρονομιάς. Η τελευταία βραχεία προθεσμία παρατείνεται και γίνεται ένα (1) έτος σε περίπτωση που ο κληρονόμος ήταν κάτοικος εξωτερικού ή σε περίπτωση που η επαγωγή της κληρονομιάς έγινε όσο ο κληρονόμος κατοικούσε στην αλλοδαπή. Σε περίπτωση αποποίησης της κληρονομιάς, η κληρονομιά επάγεται στους κληρονόμους του αποποιήσαντα κληρονόμου. Σ’ αυτό το σημείο λοιπόν ο αποποιήσας θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή σε περίπτωση που υπάρχουν κατιόντες (τέκνα), διότι η τυχόν κατάχρεη κληρονομία επάγεται σ’ αυτά. Σ’ αυτό το σημείο σκόπιμη είναι η έγκαιρη αποποίηση της κληρονομιάς και για λογαριασμό του ανηλίκου τέκνου εκ μέρους των γονέων του κατόπιν χορηγήσεως σχετικής άδειας από το αρμόδιο Δικαστήριο.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ : Πρέπει να τονίσουμε ότι εάν ο κληρονόμος δεν δηλώσει την αποποίηση της κληρονομιάς εντός των οριζομένων υπό του νόμου προθεσμιών, τότε θεωρείται ότι έχει αποδεχθεί την κληρονομιά και απλώς δεν έχει τηρήσει τους τύπους. Δηλαδή, η κυριότητα του ανήκει αλλά δεν μπορεί να ενεργήσει ως νόμιμος κύριος της περιουσίας επειδή δεν έχει τίτλους κυριότητας στα χέρια του.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
Οι πληροφορίες που περιέχονται σε αυτό το άρθρο δεν υποκαθιστούν σε καμία περίπτωση υπηρεσίες δικηγόρων, με τους οποίους θα πρέπει να έρθετε σε επαφή σε περίπτωση που αντιμετωπίζετε κάποιο νομικό ζήτημα