Οι Πρώτες Εθνότητες στα Δικαστήρια κατά της Επαρχιακής κυβέρνησης

Δημήτρης Βοχαΐτης - LJI Reporter
Το νομοσχέδιο Bill 5 της κυβέρνησης του Οντάριο, το οποίο φέρει τον τίτλο «Προστασία του Οντάριο μέσω της Απελευθέρωσης της Οικονομίας μας» (Protect Ontario by Unleashing our Economy Act), βρίσκεται πλέον αντιμέτωπο με αυξανόμενες νομικές προκλήσεις, καθώς νέες αγωγές κατατέθηκαν την Πέμπτη, 17 Ιουλίου, στο Ανώτερο Δικαστήριο του Οντάριο ενώ την ίδια στιγμή πληθαίνουν οι καταγγελίες για την αντισυνταγματικότητα του νόμου. Το νομοσχέδιο, το οποίο έχει ήδη ψηφιστεί από τη νομοθετική συνέλευση και έχει καταστεί νόμος υπό τον κωδικό S.O. 2025 (κεφάλαιο 4) εισάγει το πλαίσιο δημιουργίας ειδικών οικονομικών ζωνών, επιτρέποντας στις αρχές της επαρχίας να παρακάμπτουν ισχύουσες ρυθμιστικές διατάξεις, μεταξύ άλλων και περιβαλλοντικού χαρακτήρα.
Οι προσφυγές που κατατέθηκαν συγκροτούνται από εννέα αυτόχθονες κοινότητες των Πρώτων Εθνών, μεταξύ των οποίων οι Ginoogaming, Aroland και Kitchenuhmaykoosib Inninuwug, οι οποίες ζητούν την άμεση ακύρωση του νόμου, καταγγέλλοντας ευθείες παραβιάσεις των συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων τους. Οι νομικοί εκπρόσωποι των κοινοτήτων επισημαίνουν ότι το ψηφισθένω νομοσχέδιο εξουσιοδοτεί το υπουργικό συμβούλιο του Οντάριο να δημιουργεί ειδικές οικονομικές ζώνες, στις οποίες αναστέλλονται περιβαλλοντικές και εργατικές διατάξεις, χωρίς κανενός είδους υποχρέωση για ουσιαστική διαβούλευση με τους αυτόχθονες πληθυσμούς.
Σε συνέντευξη τύπου που πραγματοποιήθηκε στο Queen’s Park του Τορόντο, η επικεφαλής νομικός σύμβουλος των κοινοτήτων, Sheri Taylor, κατήγγειλε ότι τα Πρώτα Έθνη δεν θα επιτρέψουν την καταπάτηση των δικαιωμάτων τους, τη στιγμή που η κυβέρνηση επιδιώκει, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, να χρησιμοποιήσει «μαγικά ραβδιά» προκειμένου να απαλλάσσει έργα στρατηγικής σημασίας από τις θεσμικές υποχρεώσεις και τις δεσμεύσεις που επιβάλλει ο Καναδικός Χάρτης Δικαιωμάτων. Παράλληλα, η έγκριτη νομικός Kate Kempton, σύμβουλος της εταιρείας Woodward & Company, τόνισε ότι ο εν λόγω νόμος αποδεικνύεται πολύ πιο επιβλαβής συγκριτικά με τον ομοσπονδιακό νόμο C-5, το οποίο και αυτό αμφισβητείται δικαστικά, καθότι παραχωρεί σχεδόν απόλυτη διακριτική ευχέρεια στην κυβέρνηση, υπονομεύοντας κάθε έννοια λογοδοσίας και διαφάνειας.
Η νομική προσφυγή κατατέθηκε επίσημα στις 14 Ιουλίου και ήδη εξετάζεται η πιθανότητα υποβολής αιτήματος για έκδοση προσωρινής διαταγής αναστολής εφαρμογής του νόμου έως ότου εξεταστεί η κύρια υπόθεση επί της ουσίας.
Ο νέος νόμος εισάγει σημαντική αποδυνάμωση σειράς προστατευτικών ρυθμίσεων, περιορίζοντας τα ισχύοντα όρια σε ζητήματα περιβαλλοντικών αξιολογήσεων, εργατικής νομοθεσίας, προστασίας ειδών υπό εξαφάνιση, ενώ παράλληλα επεκτείνει τις δυνατότητες μονοπωλιακής δραστηριότητας στους τομείς της ενέργειας και των εξορύξεων. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο γεγονός ότι το νόμος 5 επιτρέπει τη δημιουργία ειδικών ζωνών χωρίς να απαιτείται καμία έγκριση ή σύμφωνη γνώμη από δήμους, κοινότητες ή τοπικούς πληθυσμούς, προκαλώντας ευρύτερη και δικαιολογημένη ανησυχία στην αυτοδιοίκηση.
Στην συστημική σύνδεση του Bill 5 με το ομοσπονδιακό Bill C-5, επισημαίνεται πως η συνδυαστική τους ισχύ συνιστά σοβαρότατη απειλή για την περιβαλλοντική προστασία και τη θεσμική κυριαρχία των Πρώτων Εθνών στον Καναδά. Επιπλέον, καταγράφεται η έντονη συζήτηση εντός της νομοθετικής συνέλευσης αναφορικά με τη χρήση της αποκαλούμενης «ρήτρας παράκαμψης» (notwithstanding clause) καθώς ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι η κυβέρνηση Ford μπορεί να επικαλεστεί το άρθρο 33 του Χάρτη Δικαιωμάτων προκειμένου να προασπίσει τον νόμο από δικαστική ακύρωση.
Η υπόθεση αναμένεται να δοκιμάσει τα όρια της δικαιοδοσίας μεταξύ επαρχιακής και ομοσπονδιακής κυβέρνησης αλλά και να αποτελέσει ένα θεμελιώδες τεστ αντοχής του συστήματος προστασίας των Πρώτων Εθνών όχι μόνο στην Οντάριο αλλά και σε ολόκληρη τη χώρα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι βάσει του νέου νομικού πλαισίου εισάγεται ο νόμος περί ειδικών οικονομικών ζωνών (Special Economic Zones Act), ο οποίος δίνει τη δυνατότητα στο υπουργικό Συμβούλιο να θεσπίζει τοπικές ζώνες με σχεδόν απόλυτη απαλλαγή από ισχύουσες νομικές ρυθμίσεις προστασίας του περιβάλλοντος και εργασιακών δικαιωμάτων. Παράλληλα, μειώνεται στο ήμισυ η περίοδος έγκρισης εξορυκτικών έργων από τέσσερα σε δύο έτη ενώ περιορίζονται δραστικά οι προστατευτικές πρόνοιες για ευαίσθητα είδη, όπως το καριμπού. Στο ίδιο πλαίσιο, διευκολύνονται διαδικασίες επέκτασης χώρων ταφής απορριμμάτων, ακόμη και σε περιοχές όπως το Dresden, χωρίς καμία υποχρέωση διαβούλευσης με τις τοπικές κοινότητες.
Η νέα αυτή νομική προσφυγή αποκτά ιδιαίτερο συμβολισμό καθώς συμπίπτει χρονικά με αντίστοιχες κινητοποιήσεις κατά του ομοσπονδιακού νομοσχεδίου Bill C-5, ενώ το μέλλον της νομοθεσίας αυτής, τόσο σε επαρχιακό όσο και σε ομοσπονδιακό επίπεδο, ενδέχεται να επηρεάσει καθοριστικά τη συνολική κατεύθυνση της καναδικής οικονομικής και περιβαλλοντικής πολιτικής τα προσεχή έτη.

‍