Τελικά οι Αμερικανοί θέλουν και τον αστακό και τον Καναδά;

Του Anthony Zurcher (BBC)
Μετάφραση, επιμέλεια: Δημήτρης Βοχαΐτης - LJI Reporter

Το νησί Machias Seal μοιάζει με μία σταγόνα στον χάρτη της Βόρειας Αμερικής. Αυτός, όμως, ο ακατοίκητος και συννεφιασμένος βράχος έχει μεγάλη γεωπολιτική σημασία, καθώς βρίσκεται στην αποκαλούμενη «Γκρίζα Ζώνη», μία σπάνια περιοχή διεθνούς αμφισβήτησης μεταξύ Καναδά και Ηνωμένων Πολιτειών.
Οι δύο γειτονικές και παραδοσιακά στενά συνδεδεμένες χώρες διεκδικούν εδώ και δεκαετίες την κυριότητα του νησιού και των υδάτων του, όπου η πολιτεία του Maine των ΗΠΑ η οποία συνορεύει με τον New Brunswick του Καναδά, πέραν της κυριότητας του νησιού, θέλει το αποκλειστικό δικαίωμα αλίευσης των περιζήτητων αστακών της περιοχής.
Ο John Drouin, Αμερικανός αλιέας με εμπειρία τριών δεκαετιών στη «Γκρίζα Ζώνη», περιγράφει τον «αγώνα δρόμου» ανάμεσα σε Καναδούς και Αμερικανούς για την τοποθέτηση παγίδων κάθε καλοκαίρι. «Άνθρωποι έχουν κυριολεκτικά χάσει μέλη του σώματός τους, έχουν πάθει διάσειση, έχουν χτυπήσει στο κεφάλι», αναφέρει. Οι τραυματισμοί αυτοί προκαλούνται όταν οι κάποια πληρώματα μπλέκονται στα σχοινιά του άλλου. Ο ίδιος αναφέρει ότι φίλος του έχασε τον αντίχειρά του μπλέκοντας σε καναδική παγίδα, «ένα παράσημο μάχης» από αυτήν τη Γκρίζα Ζώνη.
Η θαλάσσια έκταση των 277 τετραγωνικών μιλίων γύρω από το νησί αποτελεί σημείο διαφωνίας από τα τέλη του 18ου αιώνα. Το 1984, διεθνές δικαστήριο αποφάσισε πως και οι δύο χώρες έχουν δικαίωμα αλιείας στην περιοχή. Ένα μοναδικό παράδοξο σε μία σχέση που επί δεκαετίες χαρακτηριζόταν από θερμές σχέσεις και αμοιβαία εμπιστοσύνη.
Αυτό, όμως, φαίνεται πως αλλάζει. Η επιστροφή του Donald Trump στον Λευκό Οίκο, η επιβολή υψηλών δασμών σε καναδικά προϊόντα και οι δημόσιες δηλώσεις περί μετατροπής του Καναδά σε 51η πολιτεία των ΗΠΑ προκαλούν νέα ρήγματα στις διμερής σχέσης. Το ερώτημα που πλανάται, όμως, στο διεθνές κλίμα δραστικής αναδιαμόρφωσης που βρισκόμαστε είναι «Τι θέλει πραγματικά ο Trump από τον Καναδά»;
Ο «πόλεμος του αστακού»
Η Cutler, μία παραλιακή πόλη της πολιτείας του Meine και η πλησιέστερη στη Γκρίζα Ζώνη, ζει και αναπνέει χάρη στους αστακούς. Εκτός από λίγους συνταξιούχους και τουρίστες, οι κάτοικοι εξαρτώνται πλήρως από τη θάλασσα. Κατά την περίοδο αλιείας, η ζώνη γεμίζει με βάρκες και σημαδούρες. Όταν η θάλασσα στενεύει και τα προς το ζην κινδυνεύουν, η ένταση κορυφώνεται.
«Μας αρέσει αυτή η κατάσταση; Καθόλου», ερωτωαπαντά ο Drouin. «Θα συνεχίσω να παραπονιέμαι μέχρι να πάρω την τελευταία μου ανάσα».
Ο Nick Lemieux, επίσης ψαράς από το Meine, καταγγέλλει, κατηγορώντας τους Καναδούς, πως του έχουν κλέψει σχεδόν 200 παγίδες τα τελευταία χρόνια. «Αυτή η περιοχή είναι ό,τι έχουμε. Δεν μπορούμε να το ανεχτούμε».
Οι Αμερικανοί κατηγορούν τους Καναδούς ότι λειτουργούν με χαλαρότερους κανόνες και πιάνουν μεγαλύτερους αστακούς. Οι Καναδοί ανταπαντούν πως οι Αμερικανοί ξεπερνούν τα επιτρεπτά όρια και ψαρεύουν κρυφά σε καναδικά ύδατα.
Η ένωση των Καναδών συνοριακών φρουρών έχει καταγγείλει πως Αμερικανοί τους απειλούν με βία όταν επιχειρούν ελέγχους ενώ την ίδια στιγμή, ορισμένοι υπάλληλοι αρνούνται να εργαστούν στη ζώνη. Ο Καναδάς αποστέλλει τακτικά συνεργεία στο νησί για τη συντήρηση του αυτόματου φάρου, ένδειξη, λένε, εθνικού ελέγχου. Η ανταπάντηση των αμερικανών είναι ότι επικαλούνται την παρουσία αμερικανών πεζοναυτών κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου ως απόδειξη κυριότητας.

‍
Μια σχέση σε οριακό σημείο
Η διένεξη φαινόταν μέχρι πρόσφατα να μην επηρεάζει τη μέχρι προ ολίγου καιρού θερμή σχέση ΗΠΑ-Καναδά. Το 2017, όταν ο Trump, στην πρώτη του προεδρική θητεία, υποδέχθηκε τον Justin Trudeau στον Λευκό Οίκο, μίλησε για τους «ιδιαίτερους δεσμούς» που ενώνουν τις δύο χώρες.
Ωστόσο, η ρητορική του άλλαξε τους τελευταίους μήνες αφού έχει αποκαλέσει επανειλημμένα τον Καναδά ως «51η πολιτεία» και η Ουάσιγκτον δείχνει πρόθυμη να ανοίξει νέες εστίες έντασης κατά μήκος των συνόρων των δύο χωρών.
Τον Σεπτέμβριο, πρότεινε ακόμη και την εκτροπή νερού από τη Βρετανική Κολομβία στην Καλιφόρνια λέγοντας ότι «Έχετε εκατομμύρια γαλόνια που κατεβαίνουν από τον Βορρά… Είναι σαν μία τεράστια βρύση».
Στα ανατολικά, οι Μεγάλες Λίμνες (Great Lakes) αναμένεται να αποτελέσουν νέο σημείο τριβής καθώς Αμερικανοί αξιωματούχοι σκέφτονται να αποχωρήσουν από περιβαλλοντικές συμφωνίες με τον Καναδά.
Ακόμη και μία βιβλιοθήκη στα σύνορα του Βέρμοντ με το Κεμπέκ έγινε αφορμή έντασης. Η Haskell Free Library, σύμβολο διασυνοριακής συνεργασίας, επιτρεπόταν μέχρι πρόσφατα να φιλοξενεί πολίτες και από τις δύο χώρες. Από τον Μάρτιο, όμως, απαιτείται έλεγχος διαβατηρίου για την πρόσβαση Καναδών, στο πλαίσιο καταπολέμησης της διακίνησης ναρκωτικών.
Οι φυσικοί πόροι στο στόχαστρο
Ο Καναδάς διαθέτει τεράστια αποθέματα σπάνιων γαιών, πετρελαίου, χρυσού και ξυλείας. Ένας φυσικός πλούτος που ο Trump φαίνεται να θεωρεί ως στρατηγικής σημασίας.
Παρότι ο ίδιος δηλώνει πως δεν ενδιαφέρεται για τα καναδικά αποθέματα, ο Trudeau φέρεται να είπε σε κλειστή σύσκεψη ότι «γνωρίζουν ακριβώς τι έχουμε και αυτός ίσως είναι ο λόγος που θέλουν να μας απορροφήσουν».
Ο Καναδός δημοσιογράφος Jordan Heath-Rawlings επισημαίνει ότι «Του αρέσει (αναφερόμενος στον Αμερικανό πρόεδρο) η ιδέα να γίνει ο άνθρωπος που προσάρτησε ένα τεράστιο έδαφος. Πιθανότατα θέλει και την Αρκτική, που αποκτά διαρκώς μεγαλύτερη αξία».
Ακόμα και τα ίδια τα σύνορα φαίνεται να θεωρούνται προβληματικά αφού όπως δήλωσε ο επανεκλεγείς Αμερικανός «Αν κοιτάξετε τον χάρτη, θα δείτε πως κάποιος έβαλε μια τεχνητή γραμμή εκεί πάνω».
Ρήγματα εμπιστοσύνης
Ο Trudeau κατηγόρησε τον Μάρτιο τον Trump λέγοντας ότι επιδιώκει «κατάρρευση της καναδικής οικονομίας για να διευκολυνθεί η προσάρτηση». Λίγες εβδομάδες πριν, είχε δηλώσει ότι «Το εννοεί. Θέλει να μας απορροφήσει. Είναι πραγματικότητα».
Η μετατόπιση αυτή εντάσσεται σε μια ευρύτερη γεωπολιτική αντίληψη που διατυπώθηκε ξεκάθαρα από τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Marco Rubio, ο οποίος δήλωσε πως η αμερικανική υπεροχή μεταπολεμικά ήταν εξαίρεση και όχι ο κανόνας.
Κατά τον καθηγητή Διεθνών Σχέσεων του πανεπιστημίου Οττάβας, Michael Williams, εάν η Ουάσιγκτον αποδεχθεί ότι η παγκόσμια κυριαρχία δεν είναι πλέον εφικτή, τότε ίσως εστιάσει στην ενίσχυση του «ηπειρωτικού της πυρήνα» - με τον Καναδά ως βασικό συντελεστή.
Ο πρώην σύμβουλος ασφαλείας του Trump, John Bolton, το συνοψίζει κυνικά λέγοντας ότι «Ο Trump δεν έχει φιλοσοφία. Δεν υπάρχει στρατηγική. Είναι ιδέες της στιγμής».

‍