Σεισμικές έρευνες Τουρκίας–Λιβύης προκαλούν έντονη αντίδραση της Αθήνας

Δημήτρης Βοχαΐτης - LJI Reporter
Επικίνδυνη αναζωπύρωση της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο προκαλεί η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ της Τουρκικής Εταιρείας Πετρελαίου (TPAO) και της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου της Λιβύης (NOC), με αντικείμενο τη διεξαγωγή γεωλογικών και σεισμικών ερευνών σε θαλάσσια τεμάχια νότια της Κρήτης. Η εν λόγω συμφωνία, η οποία εντάσσεται ρητά στο πλαίσιο του τουρκολιβυκού μνημονίου του 2019, έχει πυροδοτήσει έντονη διπλωματική κινητικότητα στην Αθήνα, καθώς αγγίζει άμεσα τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές του Υπουργείου Εξωτερικών, που επικαλούνται το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο και η ΕΡΤ, ο χάρτης που έδωσε στη δημοσιότητα η λιβυκή πλευρά απεικονίζει ερευνητικές ζώνες εντός περιοχής που η Ελλάδα θεωρεί ότι εμπίπτει στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, βάσει των αρχών του Διεθνούς Δικαίου και της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Πρόκειται για περιοχή νοτίως της λεγόμενης «μέσης γραμμής», την οποία η Άγκυρα αμφισβητεί συστηματικά.
Το Μνημόνιο Κατανόησης μεταξύ ΤΡΑΟ και NOC, που υπεγράφη στην Κωνσταντινούπολη και ανακοινώθηκε επίσημα από τη λιβυκή εταιρεία, περιλαμβάνει γεωλογικές και σεισμικές έρευνες συνολικού μήκους 10.000 χιλιομέτρων, με στόχο την ολοκλήρωση των εργασιών εντός εννέα μηνών. Η φιλοκυβερνητική Türkiye Gazetesi παρουσιάζει τη συμφωνία ως μέρος της στρατηγικής Mavi Vatan («Γαλάζια Πατρίδα») και μιλά για «κοινή δράση Τουρκίας-Λιβύης κατά της Ελλάδας».
Η ελληνική απάντηση υπήρξε άμεση. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, σε δηλώσεις του από τη Χάγη στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του NATO, επανέλαβε την πάγια θέση της χώρας ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019 είναι «παράνομο, ανυπόστατο και δεν παράγει έννομα αποτελέσματα». Όπως σημείωσε, η Αθήνα θα ζητήσει να επανεπιβεβαιωθεί η απορριπτική στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην επικείμενη Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, υπενθυμίζοντας ότι η σχετική συμφωνία έχει ήδη απορριφθεί επίσημα από την Ε.Ε. ως νομικά ανυπόστατη και ασύμβατη με το Διεθνές Δίκαιο (όπως διατυπώθηκε ρητώς στα Συμπεράσματα του Οκτωβρίου 2022).
Την ίδια ώρα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διά της εκπροσώπου της για θέματα εξωτερικών υποθέσεων Nabila Massrali, ξεκαθάρισε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αναγνωρίζει νομικά το τουρκολιβυκό μνημόνιο και ότι οποιαδήποτε πράξη βασίζεται σε αυτό θεωρείται άκυρη. «Η συμφωνία του 2019 παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων χωρών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν παράγει νομικές συνέπειες για κράτη-μέλη της Ένωσης», ανέφερε χαρακτηριστικά η ίδια, επιβεβαιώνοντας το κοινό ευρωπαϊκό μέτωπο.
Παράλληλα, διπλωματικοί κύκλοι από τη Γαλλία, την Ιταλία και τη Γερμανία, σε δηλώσεις τους σε ανταποκριτές του AFP, εκφράζουν έντονη ανησυχία για το ενδεχόμενο περαιτέρω αποσταθεροποίησης της ήδη εύθραυστης κατάστασης στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική. Στην Αθήνα, η κυβέρνηση εντείνει τις επαφές της με τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, επιδιώκοντας σαφείς και ρητές τοποθετήσεις υπέρ της διεθνούς νομιμότητας.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με δηλώσεις του μετά τη Σύνοδο, υπεραμύνθηκε της πολιτικής του δόγματος Mavi Vatan, υπογραμμίζοντας ότι η χώρα του «δεν πρόκειται να ανεχθεί καμία μονομερή ενέργεια στην Ανατολική Μεσόγειο χωρίς τη συναίνεση της Άγκυρας και της Τρίπολης». Στο στόχαστρο έθεσε Ελλάδα, Κύπρο, Αίγυπτο και την Ε.Ε., επιδιώκοντας σαφή γεωπολιτική αναβάθμιση του ρόλου της Τουρκίας στη Μεσόγειο.
Σε μια παράλληλη εξέλιξη, ο Κυριάκος Μητσοτάκης εστίασε και στο φλέγον ζήτημα της μεταναστευτικής πίεσης από τις λιβυκές ακτές προς την Κρήτη, αναφέροντας πως έχουν ήδη ληφθεί μέτρα αποτροπής. Όπως τόνισε, το θέμα εντάχθηκε και στην επιστολή της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen προς τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων της Ένωσης, ενόψει της Συνόδου Κορυφής.
Στο φόντο όλων αυτών, οι ενέργειες Τουρκίας και Λιβύης εκλαμβάνονται ως ευθεία αμφισβήτηση της σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο και επανενεργοποιούν σενάρια περιφερειακής έντασης, σε μια περίοδο που οι ελληνοτουρκικές σχέσεις επιχειρείται να εξομαλυνθούν, έπειτα από μήνες θεσμικής επανεκκίνησης.

‍